Microsoft PowerPoint magmatik petrografijeofiZİK
Download 72 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Orta k Orta k ı ı sm sm ı ı çö çö km km ü
|
b. b. Lakolit Lakolit ( ( Laccolith Laccolith ) ) Konkordan Konkordan konumda, mantara benzer bir kesit g konumda, mantara benzer bir kesit g ö ö steren, steren, 1 1 - - 8 km 8 km ç ç ap ap ı ı nda ve yakla nda ve yakla şı şı k k 1000 m kal 1000 m kal ı ı nl nl ığ ığ a a sahip magmatik kaya sahip magmatik kaya ç ç k k ü ü tleleridir. Kesitte tleleridir. Kesitte ü ü st y st y ü ü zeyleri d zeyleri d ış ış b b ü ü key, alt y key, alt y ü ü zeyleri ise d zeyleri ise d ü ü z z veya yakla veya yakla şı şı k d k d ış ış b b ü ü key durumdad key durumdad ı ı r. r. Sedimanter Sedimanter kaya kaya ç ç lar i lar i ç ç inde inde g g ö ö zlenirler. Tektonik etkilerden nispeten az etkilenmi zlenirler. Tektonik etkilerden nispeten az etkilenmi ş ş b b ö ö lgelerde lgelerde magman magman ı ı n yatay veya yataya yak n yatay veya yataya yak ı ı n konumdaki n konumdaki sedimanter sedimanter kaya kaya ç ç lar lar i i ç ç inde yukar inde yukar ı ı do do ğ ğ ru y ru y ü ü kselirken, direnci y kselirken, direnci y ü ü ksek bir tabaka ile ksek bir tabaka ile kar kar şı şı la la ş ş mas mas ı ı sonucu, magma yanal olarak hareket edecek ve sonucu, magma yanal olarak hareket edecek ve ü ü st st ü ü ndeki tabakalar ndeki tabakalar ı ı zorlayarak bunlar zorlayarak bunlar ı ı n kubbe n kubbe ş ş eklinde bir eklinde bir g g ö ö r r ü ü n n ü ü m almalar m almalar ı ı na yol a na yol a ç ç acakt acakt ı ı r. Magman r. Magman ı ı n yanal hareketi sonucu n yanal hareketi sonucu lakolitler lakolitler sillere sillere ge ge ç ç i i ş ş g g ö ö sterirler. Genellikle sterirler. Genellikle granitik granitik veya orta veya orta ç ç bile bile ş ş imdedirler. Bu bile imdedirler. Bu bile ş ş imdeki magma viskozitesinin imdeki magma viskozitesinin bazaltik bazaltik magmadan daha y magmadan daha y ü ü ksek olu ksek olu ş ş u nedeniyle u nedeniyle lakolitlerin lakolitlerin yanal yanal devaml devaml ı ı l l ığı ığı sillere sillere k k ı ı yasla daha azd yasla daha azd ı ı r. Sokulum esnas r. Sokulum esnas ı ı nda nda ç ç evre evre kaya kaya ç ç lar k lar k ı ı r r ı ı l l ı ı p par p par ç ç alan alan ı ı r ve r ve faylan faylan ı ı rlar rlar . . c. c. Lopolit Lopolit ( ( Lopolith Lopolith ) ) Orta k Orta k ı ı sm sm ı ı çö çö km km ü ü ş ş / / ç ç ukurca ukurca olani olani merceksi merceksi ş ş ekle sahip, ekle sahip, genellikle genellikle konkordan konkordan , huni , huni ş ş eklinde magmatik k eklinde magmatik k ü ü tlelerdir. tlelerdir. K K ı ı vr vr ı ı mlanm mlanm ış ış veya hafif k veya hafif k ı ı vr vr ı ı mlanm mlanm ış ış b b ö ö lgelerde bulunurlar. lgelerde bulunurlar. Kal Kal ı ı nl nl ı ı klar klar ı ı genellikle geni genellikle geni ş ş liklerinin onda veya yirmide biri liklerinin onda veya yirmide biri kadard kadard ı ı r. r. Ç Ç aplar aplar ı ı 10 10 - - 100 km, 100 km, kal kal ı ı nl nl ı ı klar klar ı ı da birka da birka ç ç bin metre bin metre olabilir. olabilir. Ç Ç o o ğ ğ unlukla unlukla mafik mafik - - ultramafik ultramafik bile bile ş ş imde imde intr intr ü ü zif zif k k ü ü tlelerdir. Bazen farkl tlelerdir. Bazen farkl ı ı la la ş ş ma ( ma ( diferansiyasyon diferansiyasyon ) g ) g ö ö stererek, stererek, yukar yukar ı ı do do ğ ğ ru silis ru silis ç ç e zenginle e zenginle ş ş ti ti ğ ğ i de g i de g ö ö zlenir. zlenir. Ö Ö nemli olanlar nemli olanlar Sudbury Sudbury ( ( Ontario Ontario - - Kanada) ve Kanada) ve Bushveld Bushveld (G (G ü ü ney Afrika) ney Afrika) sokulumlar sokulumlar ı ı d d ı ı r r . Bunlar . Bunlar ı ı n olu n olu ş ş umunda umunda ç ç ok b ok b ü ü y y ü ü k meteor k meteor ç ç arpmalar arpmalar ı ı n n ı ı n da etkili oldu n da etkili oldu ğ ğ u da ifade edilmekte olup, u da ifade edilmekte olup, ç ç arpma arpma sonucu sonucu ç ç arpma b arpma b ö ö lgesindeki malzemenin kaybolmas lgesindeki malzemenin kaybolmas ı ı ile ani bas ile ani bas ı ı n n ç ç azalmas azalmas ı ı , , ç ç arpma ile olu arpma ile olu ş ş an an ş ş ok dalgalar ok dalgalar ı ı ve ve ı ı s s ı ı ya ba ya ba ğ ğ l l ı ı olarak olarak yerkabu yerkabu ğ ğ unda ve unda ve ü ü st mantoda meydana gelen k st mantoda meydana gelen k ı ı smi erimeler smi erimeler nedeniyle bu nedeniyle bu ş ş ekilde bir sokulumun olu ekilde bir sokulumun olu ş ş tu tu ğ ğ u ifade edilmektedir. u ifade edilmektedir. d. d. Fakolit Fakolit Bunlar k Bunlar k ı ı vr vr ı ı ml ml ı ı b b ö ö lgelerde g lgelerde g ö ö zlenen, zlenen, konkordan konkordan ve ve sintektonik sintektonik , merceksi bir , merceksi bir ş ş ekle sahip ekle sahip intr intr ü ü zif zif k k ü ü tlelerdir. tlelerdir. Antiklinallerin Antiklinallerin ü ü st k st k ı ı s s ı ı mlar mlar ı ı nda, nda, senklinallerin senklinallerin ç ç ukur k ukur k ı ı s s ı ı mlar mlar ı ı nda nda bulunurlar. Magman bulunurlar. Magman ı ı n k n k ı ı vr vr ı ı mlanma esnas mlanma esnas ı ı nda geni nda geni ş ş leyen/olu leyen/olu ş ş an an bo bo ş ş luklar luklar ı ı doldurmas doldurmas ı ı ile ile fakolitlerin fakolitlerin olu olu ş ş tu tu ğ ğ u ifade edilmektedir. u ifade edilmektedir. K K ı ı vr vr ı ı mlanma esnas mlanma esnas ı ı nda nda kompotent kompotent tabakalar aras tabakalar aras ı ı nda nda inkompotent inkompotent tabakan tabakan ı ı n kaymas n kaymas ı ı veya veya kompotent kompotent tabakan tabakan ı ı n birbirine g n birbirine g ö ö re re kaymalar kaymalar ı ı ile al ile al ç ç ak bas ak bas ı ı n n ç ç b b ö ö lgeleri veya bo lgeleri veya bo ş ş luklar luklar ı ı olu olu ş ş ur. ur. Fakolitler Fakolitler genellikle olduk genellikle olduk ç ç a derin a derin zonlarda zonlarda olu olu ş ş urlar ve urlar ve ç ç evresi ile evresi ile kesin veya tedrici ge kesin veya tedrici ge ç ç i i ş ş li li kontaktlara kontaktlara sahiptir. Kaya sahiptir. Kaya ç ç bile bile ş ş imi imi de de ğ ğ i i ş ş ik olabilir ve y ik olabilir ve y ü ü zeydeki yay zeydeki yay ı ı l l ı ı mlar mlar ı ı yakla yakla şı şı k 10 km dolay k 10 km dolay ı ı nda nda olabilir. olabilir. 2. 2. Ç Ç evre Kaya evre Kaya ç ç lar lar İ İ le le Diskordan Diskordan İ İ li li ş ş kide Olan K kide Olan K ü ü tleler tleler a. a. Dayk Dayk (Dike) (Dike) Ç Ç evre kaya evre kaya ç ç lar lar ı ı keser konumda bulunan, y keser konumda bulunan, y ü ü zeyleri birbirine zeyleri birbirine yakla yakla şı şı k paralel; kal k paralel; kal ı ı nl nl ı ı klar klar ı ı , geni , geni ş ş lik ve uzunluklar lik ve uzunluklar ı ı na k na k ı ı yasla yasla ç ç ok ok az olan magmatik kaya az olan magmatik kaya ç ç k k ü ü tleleridir. Kal tleleridir. Kal ı ı nl nl ı ı klar klar ı ı birka birka ç ç cm ile km cm ile km aras aras ı ı nda de nda de ğ ğ i i ş ş ir. Do ir. Do ğ ğ ada bilinen en b ada bilinen en b ü ü y y ü ü k k dayka dayka ö ö rnek olarak rnek olarak Rodezya Rodezya ’ ’ da kal da kal ı ı nl nl ığı ığı 4 km, uzunlu 4 km, uzunlu ğ ğ u 450 km olan u 450 km olan “ “ B B ü ü y y ü ü k k Dayk Dayk ” ” verilmektedir. verilmektedir. Birbirine yakla Birbirine yakla şı şı k paralel olan k paralel olan ç ç ok say ok say ı ı da da dayklara dayklara “ “ dayk dayk topluluklar topluluklar ı ı ” ” ad ad ı ı verilmektedir. Bunlar verilmektedir. Bunlar ı ı olu olu ş ş umu daha umu daha ö ö nce nce olu olu ş ş mu mu ş ş fay ve fay ve ç ç atlak sistemleri ile olabildi atlak sistemleri ile olabildi ğ ğ i gibi, magma i gibi, magma oca oca ğı ğı ndaki y ndaki y ü ü ksek bas ksek bas ı ı n n ç ç sonucu sonucu ü ü stteki kaya stteki kaya ç ç k k ü ü tlerinin tlerinin par par ç ç alanmalar alanmalar ı ı ile ortaya ile ortaya ç ç ı ı kan kan ç ç atlaklar da olabilir. I atlaklar da olabilir. I şı şı nsal, koni nsal, koni ve ve ç ç ember ember ş ş eklinde geli eklinde geli ş ş en en dayklar dayklar g g ö ö zlenirler. zlenirler. Felsik Felsik dayk dayk I I şı şı nsal nsal dayklar dayklar ( ( radyal radyal ), ), magmatik k magmatik k ü ü tlelerin tlelerin ç ç evresinde evresinde g g ö ö zlenirler. Merkezden itibaren kilometrelerce uzakl zlenirler. Merkezden itibaren kilometrelerce uzakl ığ ığ a kadar a kadar izlenebilirler. izlenebilirler. Ç Ç ember ember dayklar dayklar (ring dike) ve koni (ring dike) ve koni ş ş eklindeki eklindeki dayklar dayklar ( ( cone cone sheets sheets ), ), y y ü ü kselmekte olan magman kselmekte olan magman ı ı n n ü ü st k st k ı ı sm sm ı ı ndaki kaya ndaki kaya ç ç lara lara yapt yapt ığı ığı bas bas ı ı n n ç ç sonucu ortaya sonucu ortaya ç ç ı ı kan kan ç ç atlaklar atlaklar ı ı n, magma taraf n, magma taraf ı ı ndan ndan doldurulmas doldurulmas ı ı ile meydana gelirler. ile meydana gelirler. Ç Ç ember ember dayklar dayklar ı ı n n ı ı n n ç ç aplar aplar ı ı 6 km civar 6 km civar ı ı ndad ndad ı ı r; ancak r; ancak ç ç ap ap ı ı birka birka ç ç y y ü ü z metre veya 20 z metre veya 20 - - 25 km olanlar 25 km olanlar ı ı da mevcuttur. da mevcuttur. b. b. Batolit Batolit ( ( batholith batholith ) ) Derinlere do Derinlere do ğ ğ ru giderek geni ru giderek geni ş ş leyen ve yery leyen ve yery ü ü z z ü ü nde 100 nde 100 km km 2 2 ’ ’ den daha geni den daha geni ş ş , yakla , yakla şı şı k elips k elips ş ş eklinde bir alan kaplayan, eklinde bir alan kaplayan, ç ç ok ok b b ü ü y y ü ü k magmatik kaya k magmatik kaya ç ç k k ü ü tleleridir. tleleridir. Batolitlerin Batolitlerin kenarlar kenarlar ı ı kom kom ş ş u u kaya kaya ç ç lar lar ı ı n do n do ğ ğ rultular rultular ı ı ile uyumlu olabildi ile uyumlu olabildi ğ ğ i gibi, kom i gibi, kom ş ş u tabakalar u tabakalar ı ı de de ğ ğ i i ş ş ik a ik a ç ç ı ı larda kesti larda kesti ğ ğ i de g i de g ö ö zlenebilir. zlenebilir. Batolitler Batolitler granitoyitik granitoyitik bile bile ş ş ime sahiptir. Kenar ime sahiptir. Kenar zonlar zonlar ı ı na na do do ğ ğ ru k ru k ı ı smen de smen de ğ ğ i i ş ş ik bile ik bile ş ş imler imler de g de g ö ö sterebilirler. sterebilirler. Batolite Batolite benzeyen, ancak yery benzeyen, ancak yery ü ü z z ü ü nde kaplad nde kaplad ığı ığı alan 100 km alan 100 km 2 2 ’ ’ den den k k üçü üçü k olan magmatik kaya k olan magmatik kaya ç ç k k ü ü tlerine ise tlerine ise “ “ k k ü ü t t ü ü k ( k ( stock stock ) ) ” ” ad ad ı ı verilir. verilir. Do Do ğ ğ ada bilenen en b ada bilenen en b ü ü y y ü ü k k batolitler batolitler Kuzey Amerika Kuzey Amerika ’ ’ da da Alaska Alaska ve ve İ İ ngiliz ngiliz Kolombiyas Kolombiyas ı ı aras aras ı ı nda uzanan nda uzanan “ “ K K ı ı y y ı ı S S ı ı rada rada ğ ğ lar lar ı ı Batoliti Batoliti ( ( Coast Coast Range Range Batholith Batholith ) ) ” ” ö ö rnek olarak verilebilir. Bu yakla rnek olarak verilebilir. Bu yakla şı şı k 1800 k 1800 km uzunlu km uzunlu ğ ğ unda, 120 unda, 120 - - 200 km geni 200 km geni ş ş li li ğ ğ inde ve 180.000 inde ve 180.000 km km 2 2 ’ ’ ü ü zerinde bir alan kaplayan zerinde bir alan kaplayan batolittir batolittir . . Ekstr Ekstr ü ü zif zif Kaya Kaya ç ç lar lar Volkanlardan s Volkanlardan s ı ı v v ı ı halde lavlar, kat halde lavlar, kat ı ı par par ç ç alar halinde t alar halinde t ü ü fler ve fler ve piroklastik piroklastik maddeler ve gazlar ( maddeler ve gazlar ( ç ç ok miktarda su buhar ok miktarda su buhar ı ı ) ) ç ç ı ı kar. kar. B B ü ü t t ü ü n s n s ı ı v v ı ı larda oldu larda oldu ğ ğ u gibi lavlar tepe a u gibi lavlar tepe a ş ş a a ğı ğı akarlar. akarlar. Bazaltik Bazaltik lavlar 1000 lavlar 1000 - - 1200 1200 0 0 C C de de ü ü st manto s st manto s ı ı cakl cakl ığı ığı na yak na yak ı ı n n s s ı ı cakl cakl ı ı klarda p klarda p ü ü sk sk ü ü r r ü ü rler. Bu lavlar y rler. Bu lavlar y ü ü ksek s ksek s ı ı cakl cakl ı ı klar klar ı ı ve d ve d ü ü ş ş ü ü k k viskoziteleri nedeniyle viskoziteleri nedeniyle ç ç ok uzak mesafelere akarlar. Lav ok uzak mesafelere akarlar. Lav ak ak ı ı nt nt ı ı lar lar ı ı n n ı ı n n satte satte 100 km h 100 km h ı ı zla zla akalnlar akalnlar ı ı g g ö ö zlenmi zlenmi ş ş olsa bile ancak olsa bile ancak birka birka ç ç km h km h ı ı zla akanlar zla akanlar ı ı da mevcuttur. da mevcuttur. Felsik Felsik lavlar ise 800 lavlar ise 800 - - 1000 1000 0 0 C C ler ler aras aras ı ı nda p nda p ü ü sk sk ü ü r r ü ü r. Y r. Y ü ü ksek ksek viskozitesi nedeniyle akmaya kar viskozitesi nedeniyle akmaya kar şı şı diren diren ç ç lidirler. Bazaltlara lidirler. Bazaltlara nazaran 10 kat daha yava nazaran 10 kat daha yava ş ş hareket ederler ve sonu hareket ederler ve sonu ç ç ta da ta da genellikle yuvarlak tepe genellikle yuvarlak tepe ş ş eklinde eklinde depositler depositler olu olu ş ş turur. turur. |
