Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

 
3.4-jadval
2-muomaladan keyingi balans 
Aktiv 
Summa, 
so‘m 
Passiv 
Summa,
so‘m 
Asosiy vositalar
1312600 
Ustav kapitali
1448960 
Materiallar (-8600) 
15600 
Xodimlar bilan mehnat haqi bo‘yicha 
hisoblashuvlar (-14500) 
25390 
Asosiy ishlab chiqarish 
(+8600) 
52450 
Budjet bilan hisob-kitoblar (+14500) 
14500 
Hisob-kitob schoti
134400 
Mol yetkazib beruvchilar 
26200 
Balans 
1515050 
Balans
1515050 
Endi ikkinchi tip o‘zgarish, ya'ni faqat passivdagi moddalarda sodir bo‘ladigan, o‘zgarishlar 
matematik modelini tuzamiz. Bunda avvalgi shartli belgilardan foydalanamiz va balans passivi 
moddalarining summasini p harfi bilan belgilaymiz. Bunda matematik model quyidagicha bo‘ladi: 
, (2) 
Ushbu model balans passividagi bir modda ko‘payganda boshqasi (u bilan bog‘liq bo‘lgan) 
huddi shu summaga kamayadi deb o‘qiladi. Bu vaqtda har bir aktiv va passivning alohida jami 
∑
∑
=
−
+
Р
а
а
А
∑
∑
−
+
=
р
р
Р
А

---

summasi o‘zgarmaydi va ularning o‘zaro tengligi buzilmaydi. 
3. Muomala. “Zenit” zavodidan tekinga 500000 so‘mlik asosiy vosita (Televizor)qabul qilib 
olindi. Bu muomala natijasida balans aktivida ham, passivida ham o‘zgarish (ko‘payish) sodir 
bo‘lgan. Birinchidan, aktivdagi “Asosiy vositalar” moddasi 500000 so‘mga ko‘paygan (1312600Q 
500000 q 1812600), ikkinchidan passiv tomonda “Rezyerv kapitali” moddasi paydo bo‘ladi (500000 
so‘mga).
3.5-jadval
3-muomaladan keyingi balans 
Aktiv 
Summa, 
so‘m 
Passiv 
Summa,
so‘m 
Asosiy vositalar (+500000) 
1812600 Ustav kapitali
1448960 
Materiallar (-8600) 
15600 
Rezyerv kapitali (+500000) 
500000 
Asosiy 
ishlab 
chiqarish 
(+8600) 
52450 
Xodimlar bilan mehnat haqi bo‘yicha 
hisoblashuvlar (-14500) 
25390 
Budjet bilan hisob-kitoblar (+14500) 
14500 
Hisob-kitob schoti
134400 Mol yetkazib beruvchilar 
26200 
Balans 
2 015050 Balans
2 015050 
Shunday qilib, bu xo‘jalik muomalasi natijasida balans aktivi va passivi bir xil summaga 
ko‘payib, lekin balans tengligi buzilmagan. 
Uchinchi tip o‘zgarish uchun yani o‘zgarish balansning aktividagi moddalarda ham, 
passividagi moddalarda ham ko‘payish tomonga sodir bo‘lganda quyidagicha matematik model 
tuziladi: 
, (3) 
Bu model balans aktivi va passivining moddalari bir xil summalarga ko‘payganda, shu 
summalarga aktiv passiv summalari yig‘indisi ham ko‘payadi, aktiv va passiv tengligi esa buzilmaydi 
deb o‘qiladi. 
4-Muomala. Mol yetkazib beruvchilarga hisob-kitob schotidan 13900 so‘m qarz puli 
o‘tkazildi. Bu muomala natijasida hisob-kitob schotidagi qoldiq 13900 so‘mga kamaydi (134400-
13900 q 120500) va bir vaqtning o‘zida mol yetkazib beruvchilarga bo‘lgan qarz ham shu summaga 
kamaydi (26200 - 13900 q 12300). 
Bu muomala balansning aktivida ham, passivida ham bir xil summaga kamayishga olib keldi. 
Lekin balans tengligi buzilmadi. 
Yuqoridagi barcha muomalalarni aks ettirganimizdan so‘ng korxona balansi quyidagi 
ko‘rinishga keladi(2.6-jadval).