Microsoft Word 13-lekciya doc

 
Su`yek toqımasına ta`sir etiwshi faktorlar ha`m regeneratsiya 
Su`yek toqımasına ta`sir etiwshi tiykarg`ı faktorlardan biri qabıllang`an awqat quramındag`ı 
kaltsiy ha`m fosfordın` az bolıwı, mısalı, awqatta D vitamin jetispese kaltsiy duzlarının` sorılıwı jeterli 
da`rejede bolmaydı. Na`tiyjede kollagen jipsheler jaqsı rawajlanbaydı. Ostioblast kletkalarının` 
wazıypası buzıladı. 

---

3 
Su`yek toqımasının` rawajlanıwına endokrin bezlerinin` gormonları ku`shli ta`sir etedi. 
Mısalı, qalqan ta`rizli bez gormonı ta`sirinde su`yek toqımasının` rawajlanıwı basqarıladı. 
Eger qanda bul bezdin` gormonı ko`beyip ketse osteoklast kletkalar ko`beyip toqımada 
rezorbtsiya qubılısı tezlesedi. Bul bezdin` gormonı jetispese su`yek toqımasının` rawajlanıwı 
pa`seyedi. 
Jas organizmde jınısıy jetilisiw erte baslansa nay ta`rizli uzın su`yeklerdegi toqımanın` rawajlanıwının` 
ku`sheyiwi anıqlang`an. 
Su`yek regeneratsiyası su`yek sıng`anda ostioblastlar menen xondrioblastlarg`a aylanatug`ın kemik 
kletkalar menen su`yek u`sti perdesi kletkaları iskerliginin` tiykarında ju`redi. 
Mag`lıwmatlar boyınsha, joqarıda ko`rip shıg`ılg`an toqımalardın`, morfologiyası, wazıypaları, payda bolıwı 
ha`m evolyutsiyası gistologiya pa`ninde o`zine ta`n a`hmiyetke iye. Bunda A A. Maksimov, N. G. Xrushchyov, A. 
A. Zavarzin, A. Ya, Fridenshteyn, A. N. Studitskiy, L. V. Palejaev ha`m basqa gistolog ha`m morfolog alımlardın`, 
xızmetleri u`lken. 
 
Omırtqasız haywanlardın` tayanısh tutastırıwshı toqıması 
Du`zilisine qaray 2 tu`rge bo`linedi: minerallasqan skelet sisteması ha`m shemirsheklesken toqımalar 
sisteması. 
Minerallasqan sklet sisteması - ishek quwıslılar ha`m iyne terililerdin` ishki ortalarında rawajlanadı. 
Mısalı, ishek quwıslılarda tayanısh toqımalar spikula skelet ta`rizinde, iyne terililerde plastinkalardan ibarat 
subepiteliy skelet payda boladı.
Iyne terililerdin` ha`m ishek quwıslılardın` spikul skeletlerinde mineral du`zilmelerdin` toqıma 
jıynag`ı bolmaydı. 
Iyne terililerde minerallasqan plastinkalar ha`r qıylı formada bolıp, iyne ta`rizli spikulları tutastırıwshı 
toqımalarda rawajlanadı. 
Shemirsheklesken toqıma sisteması polixetlerdin` qarmalawshıları tu`binde jaqsı rawajlang`an. 
Toqıma quramına kletka aralıq zat penen iri poligonal kletkalardın` juqa qatlamları jalpaqlanıp jatadı. Bunday 
shemirshek toqıması to`menen da`rejeli omırtqalı haywanlardın` kletkaları shemirshegin esletedi. 
Qarın ayaqlı mollyuskalarda subradulyar shemirshek toqıma ken` tarqalg`an bolıp biraq 
wazıypasına qarap ha`r qıylı da`rejede rawajlang`an. Mısalı, bas ayaqlı mollyuskalarda shemirshek toqıması 
bolmaydı. Tirek du`zilmeleri kollagen jipsheleri jaqsı rawajlang`an tıg`ız tutastırıwshı toqımadan turadı. Qarın 
ayaqlı mollyuskalardın` basqa tu`rlerinde shemirshek kletkaları shashırandı ta`rizde boladı. Olarda bulshık 
et jipsheleri de ushırasadı. 
Omırtqasız haywanlardın` shemirshek toqıması menen birge tıg`ız tutastırıwshı toqıma 
boladı. Onın` tiykarg`ı funktsional struktu`rası kollagen jipsheler bolıp esaplanadı. Ayırım nasekomalardın` 
wa`killerinde tıg`ız kollagen tutastırıwshı toqıma ushırasadı. Bug`an mısal retinde Locusta migrotoria 
shegirtkesi erkeginin` kapulyativ organlarının` tayanısh du`zilmelerin ko`rsetiwge boladı.