Microsoft Word 13. Ma'Ruzalar matni

CT
H
q
Q
γ
⋅
=

---

bo‘lsa, tonna-kilometrda bajargan transport ishi: 
, tkm (9.2) 
iborat bo‘ladi. 
Aytilganlarga ko‘ra, bir ish kuni davomida avtomobilning unumdorligi: 
, t (9.3) 
, t.km (9.4) 
bo‘ladi. 
Bundagi Z
yuk
– bir ish kuni davomida yukli katnovlar soni. 
O‘z navbatida nolinchi katnovga ham sarflangan vaqtni hisobga olingan bir ish 
kuni davomida yukli qatnovlar soni. 
(9.5) 
bo‘ladi. 
Bunda T
ish
– avtomobilning ishda bo‘li shvaqti, soat: 
t
ayl
– bir to‘liq qatnov uchun zarur vaqt, soat. 
Bir to‘liq qatnov uchun zarur vaqt, avtomobilning yuk ortish punktidan uni 
tushirish punktigacha yukli qatnovi, yuk tushirish punktidan navbatdagi yuk ortish 
punktigacha bo‘sh qatnov vaqti hamda ortish-tushirish vaqti yiqindisidan iborat 
bo‘ladi: 
, soat (9.6) 
bunda 
- avtomobilning yukli qatnovi xarakat vaqti; 
- bo‘sh qatnovi xarakat vaqti; 
t
o-t
– transport vositasini yuk ortish-tushirish vaqti. 
Xarakat vaqtini aniqlashlik uchun yukli va bo‘sh qatnovlar masofasini, 
xarakat tezligiga bo‘lishlik lozim: 
, soat (9.7) 
Bunda t
yuk
– avtomobilning yukli qatnovi masofasi; 
l
b.k
– avtomobilning bo‘sh qatnovi masofasi. 
Amalda bo‘sh qatnovlar avtombilning orqasiga yoki navbatdagi ortishgacha 
bo‘ladi; 
V
t
– avtombilningsh texnik xarakat tezligi. 
Amalda bo‘sh qatnov masofasining aniq miqdoriga ko‘ra, uning yukli 
qatnoviga nisbatan tutuvchi o‘rni aniqlanishini hisobga olinib, qatnov masofalaridan 
unumli foydalanish, ya'ni yukli qatnov koeffitsienti ko‘rsatkichidan foydjalaniladi. Bu
koeffitsient umum qatnovdan qay darajada unumli foydalanganini xarakterlab, uning 
miqdorini qatnovlar davomidagi yukli qatnovlar umumiy miqdorini, barcha 
masofalariga nisbati qilib aniqlaniladi va uni texnika adabiyotlarida (betta) harfi 
bilan belgilanadi. 
Agar avtomobilning yukli qatnovlar masofasi va yo‘l qatnovidan foydalanish 
koeffitsienti ma'lum bo‘lsa, avtomobilning xarakat vaqtini yukli qatnovlar miqdorini, 
uning texnik xarakat tezligi (km/soat) va marshrutdagi yo‘ldan foydalanish 
koeffitsienti ko‘paytmasiga nisbati qilib aniqlanadi: 
L
Q
P
⋅
=
CT
H
k
Z
q
Z
Q
Q
⋅
⋅
=
⋅
=
γ
g
H
K
L
Z
q
Z
P
P
⋅
⋅
⋅
=
⋅
=
γ
t
Z
=
t
o
k
t
t
t
t
−
+
+
=
.
k
t
k
t
.
T
T
T
M
x
V
l
V
l
l
V
l
t
⋅
=
+
=
=
β
β

---

(9.8) 
bir aylanish vaqti esa: 
(9.9) 
bo‘ladi. 
Aylanish vaqt iva avtomobilning marshrutda bo‘li shvaqti (T
m
) ma'lum bo‘lsa, 
ish kuni davomidagi qatnovlar miqdorini kuyidagi formula Bilan hisoblab topish 
mumkin: 
(9.10) 
No‘linchi qatnovni ham hisobga olinganda 
(9.11) 
bo‘ladi. 
Bundagi - kun davomidagi, no‘linchi qatnovi ham hisobga oluvchi yo‘ldan 
foydalanish koeffitsientidir. 
Demak, kun davomidagi yukli qatnovlar sonini oshirish uchun yoki 
avtomobilning ish kuni (i shvaqti, yoki kasr suratini) uzaytirishlik, yoki bir aylanish 
vaqti (kasrning mahraji)ni kamaytirish, yoki bir mahalning o‘zida kasr suratini 
oshirish va mahrajini kamaytirish zarur. 
Tashish masofasi beridgan holda bir aylanish vaqtini kamaytirish uchun 
avtomobilning texnik xarakat tezligini oshirish va avtomobilning ortish va tushirish 
operatsiyalarida bekor turi shvaqtini kamaytirishlik lozim bo‘ladi. 
Transport vositasining kunlik ish unumdorligi, bu bir qatnovda tashilgan yuk 
hajmi (t) va bajarilgan transport ishi (yuk oboroti) (tkm). Ular quyidagi formula 
bo‘yicha aniqlanadi:
, t (9.12) 
, tkm (9.13) 
bunda, 
q
n
- nominal yuk ko‘taruvchanligi; 
T
ish
- ish vaqti; 
v
t
- o‘rtacha texnik tezlik; 
β - bosib o‘tilgan yo‘ldan foydalanish koeffitsienti; 
γ
st
- yuk ko‘taruvchanlikdan statik foydalanish
koeffitsienti; 
t
o-t
- yuk ortish-tushirishda bo‘sh turish vaqti.