Microsoft Word 5-mavzu korxonaning aylanma mablag\222lari reja

3. Bir aylanish davomiyligi, ma’lum davr ichidagi kunlar sonini aylanish 
koeffitsientiga bo’lgan nisbati bilan aniqlanadi: 
й
К
T


∆ - davrdagi kunlar soni 
Aylanma mablag’lar aylanish davomiyligi qancha kichik bo’lsa yoki 
mahsulot sotish hajmining maolum kattaligida aylanma mablag’lar aylanish soni 
qanchalik katta bo’lsa, ular shunchalik samarali ishlatilgan bo’ladi. 
Aylanma mablag’lar aylanishini tezlashtirish samarasi ularning bo’shashida 
yoki ulardan foydalanish darajasini yaxshilash hisobiga aylanma mablag’larga 
bo’lgan ehtiyojining kamayishida o’z aksini topadi. Aylama mablag’larning 
mutloq va nisbiy bo’shashi farqlanadi. 
Mutloq bo’shash aylanma mablag’larga bo’lgan ehtiyojning to’g’ridan – 
to’g’ri kamayishini aks etdiradi. 
Masalan, agar aylanma mablag’larning o’rtacha kattaligi 1994 yilda 100 
mln. so’m, 1995 yilda esa 95 mln.so’mga teng bo’lsa, u holda absolyut bo’shash 5 
mln so’mni tashkil etadi. Bunda sotilgan mahsulot hajmining o’zgarishi 
ko’rsatilmaydi. 
Nisbiy bo’shash aylanma mablag’lar kattaligining o’zgarishini ham sotilgan 
mahsulot hajmining o’zgarishini ham aks ettiradi. Aylanma mablag’larning ular 
aylanish tezligini oshirish evaziga nisbiy bo’shashi quyidagicha aniqlanadi: 
бунда
Т
Т
A
й
)
(
360
2
1





– yillik sotilgan mahsulot hajmi
T
1 
va T
2
– mos ravishda avvalgi va keyingi aylanish davomiyligi. 
Hozirgi paytda aylanma mablag’lar aylanish tezligini oshirish dolzarb 
vazifalardan bo’lib hisoblanadi va bunga quyidagi yo’llar bilan erishiladi: 
- ishlab chiqarish zaxiralarini tashkil etish bosqichida – zaxiralarning iqtisodiy 
jihatdan asoslangan meoyorlarini joriy etish, resurs yetkazib beruvchilarni 
isteomolchilarga yaqinlashtirish; to’g’ridan – to’g’ri uzoq muddatli aloqalarni 

---

o’rnatish; material va jixozlarning ulgurji savdosini rivojlantirish; omborda 
yuklash 
– 
tushirish 
ishlarini 
kompleks 
mexanizatsiyalashtirish 
va 
avtomatlashtirish va boshqalar. 
- Tugallanmagan ishlab chiqarish bosqichida – fan – texnika taraqqiyotini 
jadallashtirish (ilg’or texnika va texnologiya joriy etish, hamda robotlashtirilgan 
komplekslar, rotor liniyalarini joriy etish, ishlab chiqarishni ximiyalashtirish) 
sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish, shakllarini takomillashtirish, arzonroq 
konstruktiv materiallar ishlatish; xom-ashyo va yoqilg’i – energetika resurslari 
tejashni iqtisodiy jihatdan rag’batlantirish, yuqori talabga ega bo’lgan mahsulot 
ulushini oshirish va boshqalar. 
- Muomala bosqichida – mahsulot ishlab chiqaruvchilarni uni isteomol 
qiluvchilarga yaqinlashtirish; hisob – kitob tizimini takomillashtirish, sotilgan 
mahsulot hajmini oshirish, buyurtmalarni to’g’ridan – to’g’ri aloqalar bo’yicha 
bajarish va muddatidan ilgari mahsulot ishlab chiqarish, tejalgan materiallardan 
mahsulotlar ishlab chiqarish, isteomolchilarga jo’natilgan mahsulotlarni