Microsoft Word b5ce79ed237e779bce48b75ca8d21c559e8d2a554d2836c7d18d58fb88788c79

Korxona evolyutsiyasi chizig’i
1-soha 2-soha 3-soha 4-soha
Yuqoridagi rasmda 4 soha ko‘rsatilgan. Korxonaning iqtisodiy faoliyati rasmda ko‘rsatilgan 
keyingi sohaga o‘tish davomida strategik rejalash samaraliroq bo‘lib boraveradi.
Birinchi soha: moliyaviy rejalashtirish jarayoni yillik budjet tuzish amali bilan cheklanadi, bu 
narsa korxona kelajagidagi daromadlar va xarajatlar to‘g‘risida tushuncha beradi. Tuzilgan 
strategiya ko‘p hollarda rasmiy bo‘ladi va korxona rahbarlarining bir nechtasining fikrlariga, 
g‘oyalariga asoslangan bo‘ladi. Ammo ko‘plab korxonalar bunday tartibda qaror qabul qilish 
uchun murakkab strukturaga ega bo‘ladi. Ular o‘z rejalashtirish ustunlarini tuzib, ikkinchi sohaga 
o‘tadi.
Ikkinchi sohada moliyaviy rejalashtirish uzoq muddatli rejalshtirish bilan to‘ldiriladi. Moliyaviy 
natijalar istiqboli bir necha yil muddatga – keyingi 3 – 5 yilga belgilanadi. Ushbu yo‘nalishning 
kamchiligi shundaki, biz ega bo‘lgan natijalar o‘zimizni ishonch va xavfsizlik bilan his 
qilishimizga olib boradi (ma‘lumotlar eng zamonaviy statistik ustunlar asosida olinishi mumkin). 
O‘tgan davr ma‘lumotlari, natijalari bo‘yicha kelajakni aniq belgilab olish mumkinga o‘xshaydi. 
Muhim strategik omillar ko‘plab raqamlar va jadvallar bilan ko‘mib tashlanadi. Eng yomoni bu 
usulda rejalashtirish juda og‘ir ishga aylanadi. Agar budjet moddalari boshqarilmasagina 
rejalashtirish qayta ko‘rib chiqiladi, boshqa hollarda unga kam e‘tibor beriladi.
Uzoq muddatli rejalashtirishda tajriba to‘plagan korxonalar uchinchi sohaga o‘tadilar, ya‘ni 
tashqi omillarni hisobga olgan holda rejalashtirish. Bu holatda korxonada tashqaridagi strategik 
rejalashtirishda ahvolning o‘zgarishi hisobga olinadi. Oldingi sohadan farqli ravishda, bu sohada 
makroiqtisodiy rivojlanish, ijtimoiy-demografik omillar, tarmoqdagi yangi texnologik yaratmalar 
hisobga olinadi. So‘ngra mahsulot sotish bozoridagi raqobat va raqobatbardoshlikning holati 
chuqur tahlil qilinadi. Bunday ma‘lumotlar asosida va ijodiy izlanishlar natijasida bir-biri bilan 
solishtirib tanlashaga imkon beruvchi ko‘plab muqobil variantlar yaratiladi.
To‘rtinchi soha – strategik menejment sohasi. Bu soha strategik rejalshtirishning eng 
takomillashganidir. Bu yerda nafaqat uzoq muddatli rejalashtirish qo‘llaniladi, balki raqobatga 
o‘z afzallilarini saqlab qolishga, o‘z holatini, quvvatini oshirishga e‘tibor beriladi. Bu 
yo‘nalishda harakatlar amalga oshiriladi. Strategik g‘oyalarni o‘ylash barcha korxonalarni 
qamrab oladi. Korxona rahbariyati rejalashtirish jarayonini umumiy holda yo‘naltiradi, ammo 
jarayon uchun muhim bo‘lgan g‘oyalar va fikrlar korxona ichida shakllanadi.
Strategik rejalshtirish quruq raqamlar orqali hisoblash emas, balki hodimlarning ijodiy 
izlanishlaridir. Bu strategik rejalashtirishga katta ta‘sir ko‘rsatadi.
Endi bu borada Piter Lorenjuning fikrlarini ham ko‘raylik. Piter Lorenju fikriga ko‘ra, strategik 
The linked 
image cannot
be display ed.
The file may
hav e been 
mov ed, 
renamed, o…

---

rejalashtirish – kompaniyani boshqarish uchun yordam beradigan vosita hisoblanadi. Piter 
Lorenju ―Strategik rejalashtirishning vazifasi ishni tashkil etishda yangiliklarni qo‘llashǁ – deb 
tushuntiradi. Boshqacha aytganda, u strategik rejalashtirish jarayonini boshqarishda 4 asosiy 
faoliyatni ko‘rsatib o‘tadi:
o 
Resurslarni taqsimlash.
o 
Tashqi muhitga moslashish.
o 
Ichki koordinatsiya (muvofiqlashtirish).
o 
Tashkiliy strategik istiqbolni aniqlash.
Resurslarni taqsimlash jarayoni deganimizda miqdori cheklangan tashkiliy resurslarni, ya‘ni 
fondlarni boshqarish qobiliyatini va texnologik tajribalarni taqsimlashni tushunamiz. Masalan, 
1987-yilning kuzida ―Djeneral Fudzǁ, ―Filipp Morrisǁ kompaniyasi bo‘limini qayta tashkil 
qilishga qaror qildi. Bundan maqsad,
―Filipp Morrisǁ kompaniyasi ―Djeneral Fudzǁ kompaniyasini 3ta firmaga bo‘linishi natijasida 
ko‘pchilik menejerlarni va boshqa xodimlarni qisqartirib ularni maoshini tejab qolish edi. Tejab 
qolingan mablag‘ ana shu firmalarni tashkil etish uchun sarflanishi lozim edi.
Tashqi muhitga moslashish degan tushuncha keng ma‘noda kompaniyaning atrof-muhit bilan 
bajaradigan barcha strategik faoliyatini bildiradi. Kompaniyalar atrofdagi sharoitlarga ijobiy 
holat bo‘ladimi yoki salbiy holat bo‘ladimi, bundan qati nazar, moslashish zarur, yaxshi strategik 
rejalashtirishga ega kompaniyalar ancha murakkab ishlab chiqarish tizimlari yordamida umuman 
jamiyat hamkorligida o‘ziga yangi qulay sharoitlar yarata oladi.
Ichki koordinatsiya firmaning ichki ishlab chiqarish jarayonlarining samaradorligini oshirish 
maqsadida strategik faoliyatni umumlashtirishni anglatadi.
Tashqi stategiyani oldindan bilish deganimizda menejerlarning avvalgi yillarning strategiya 
qarorlariga muvofiq orttirgan tajribalari asosida o‘z bilimlarini kengaytirish faoliyati tushuniladi. 
Tajribalar asosida o‘z qoboliyatini rivojlantirish asosida menejerlar strategik boshqarish sohasida 
malakasini oshirib boradi.
Strategiyani oldindan bilish qobiliyati yuqori darajada bo‘lgan ―IBMǁ, ―Delta airlinesǁ, 
―Eastemon codikǁ larni kompaniya misol tariqasida ko‘rsatib o‘tsa bo‘ladi.