Microsoft Word chingiz aytmatov oqkema ziyouz com doc

www.ziyouz.com кутубхонаси 
33
Бундай кунларда Ўразқул ичган онтини унутарди. 
Катта ўрмоннинг катта хўжайини деб аташлари унга нақадар хуш келарди. Яна ваъдалар 
берди, яна ҳадялар қабул қилди. Яна қадимий қарағайлар қайси бирларининг куни битиб, куз 
келганда умри тугашини сезмасди. 
Куз эса ҳосили ўриб олинган далалардан сездирмай келиб, тоғ сари пинҳона силжиди-да, 
бутун атрофни қоплаб олди. У босиб ўтган йўлда майсалар сарғайди, ўрмонни хазонрезги 
босди. 
Мевалар пишди. Қўзилар тўқли бўлди. Уларни алоҳида отарларга - тўқлиларни алоҳида, 
қўйларни алоҳида тўдага айиришди. Аёллар йиғилган сариғ ёғни мешга жойлаб олишди. 
Эркаклар водийга ким биринчи бўлиб қайтиши ҳақида гурунг қилишарди. Кетиш олдидан эса 
ёзда Ўразқул билан гаплашганлар фалон куни, фалон соатда ваъда қилинган ёғочга машина 
олиб ўрмонга келишлари ҳақида уни огоҳлантириб қўйдилар. 
Мана шу бугун кечқурун иккита қарағай ёғоч олиб кетгани прицепли машина келади. 
Қарағайнинг биттаси пастда тайёр турибди, машина келадиган жойга дарёдан ўтказиб қўйилган. 
Иккинчисини мана, пастга олиб тушишяпти. Агар Ўразқул ҳозир ушбу ёғоч устидан еб-
ичганларини қусиш имконини топгандами, ҳозир чидашга мажбур бўлаётган бу азоб-
уқубатлардан қутулиш учун шу заҳотиёқ қусиб ташлаган бўларди. 
Афсуски, ўзининг тоғдаги лаънати бу такдирини ўзгартиришга қодир эмас: машина тунда 
ёғоч олиб кетиш учун шу бугун кечқурун прицепи билан келади. 
Ҳамма иш ўнгидан келса яхшику-я: йўл совхоз ўртасидан, тўғри идоранинг оддидан ўтади, 
бошқа йўл йўқ, совхозга эса милиция, госинспекция келиб туради. У ерда яна райондан 
келганлар ҳам бордир? Уларнинг кўзига ёғоч ортган машина дуч келиб қолсами: «Хўш, ёғочни 
қаёкдан олиб келяпсиз ва қаёққа?» - деб суриштира бошлашади. 
Бу хаёлдан Ўразқулни совуқ тер босиб кетди. Ҳамма-ҳамма нарсага - боши устида 
айланаётган зағчаларга, бахтсиз Мўмин чолга, бундан уч кун бурун шаҳарга картошка сотгани 
кетган дангаса Сейдаҳмадга ғазаби жўш уриб кетди. У тоғдан ёғоч олиб тушилишини биларди-
ку ахир! Демак, сездирмай жўнаб қолган... Энди фақат бозордаги ишларини битиргандан 
кейингина қайтади. Бўлмаса Ўразқул, чол билан иккаласини ёғоч судраб келишга жўнатиб, ўзи 
бу азобдан қутулган бўларди. 
Лекин Сейдаҳмад узокда, зағчаларга ҳам қўл етмайди. Ҳаммасининг аламини хотинидан 
олиши мумкин - лекин уйга етиш амри маҳол. Биргина Мўмин чол бор. Тоғдан нафаси бўғилиб, 
қаҳр-ғазаби ортиб, ҳар қадамда оғзидан оқ ит кириб, қора ит чиқиб келаётган Ўразқул отга ҳам, 
унинг орқасидан келаётган чолга ҳам раҳм қилмай, чангаллар орасидан йўл солди. Бу от ҳаром 
ўлса майли, бу чол ўлса ҳам майли, юраги ёрилиб ўзи ўлса ҳам майли. Ўразқулнинг шаъни ва 
амалига ярашмаган, унинг кўнглидагидек бўлмаган бу дунёга ўт тушсин. 
Ўразқул ўзини тутолмай, отни қияликдан тикка чангаллар орасига ҳайдаб кетди. Майли, 
Мўмин чаққон ёғочлар атрофида гирдикапалак бўлиб қолсин. Қани, у ёғочни эпламай кўрсин-
чи! «Мажаклаб ташлайман, аҳмоқ чолни, вассалом», кўнглидан ўтказди Ўразқул. Бошқа вақтда 
у ҳеч қачон ёғоч билан бундай хавфли нишабликка ўзини уришга юраги бетламаган бўларди. Бу 
сафар шайтон йўлдан оздирди. Мўмин ҳам уни тўхтатиб қолишга улгурмади, фақат қичқириб 
қололди, холос: «Қаёққа кетяпсан? Қаёққа? Тўхта!» - ёғоч чирпирак бўлиб айланиб, буталарни 
янчиб пастга юмалаб кетди. Ёғоч ҳўл ва оғир эди. Мўмин ёғочни ушлаб қолиш учун пишанг 
солмоқчи бўлди. Лекин зарб шундай кучли эдики, пишанг чолнинг қўлидан отилиб чиқиб 
кетди. 
Ҳамма иш кўз очиб юмгунча бўлиб ўтди. От йиқилди ва ёни билан пастга сурилиб кетди. От 
сурилаётиб Ўразқулни ҳам уриб йиқитди, У титраб-қақшаб буталарга тирмашиб, илиниб, 
юмалаб кетди. Шу пайт қалин хазон устидаги аллақандай шохли жониворлар ҳуркиб қочиб 
қолди. Улар талвасага тушиб, жон-жаҳди билан сакрай-сакрай қайинзорлар ичида ғойиб бўлди. 

---

Чингиз Айтматов. Оқкема (қисса)