Microsoft Word ihyo ilm ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
88
Tolibi ilmning vazifalariga mana shular kifoya qiladi.
 
Murshid - muallimning vazifalari bayoni 
Bilgilki, mol-dunyo to‘plashda bo‘lgani kabi, ilm olishda ham to‘rt holat mavjud. Mol 
sohibining istifoda holati bor, unda muktasib (kasb qiluvchi) bo‘ladi; kasb qilib topgan 
molini jamg‘arish holati bor, u bilan tilanchilikdan qutiladi; o‘ziga infoq qilish holati bor, 
molidan foydalanadi; molini boshqalarga sarflash holati bor, bu bilan saxiy va fazilatli 
bo‘ladi. Mana shu oxirgisi barcha holatlarning ulug‘idir.
Shuningdek, mol-dunyo kabi, ilm ham yig‘iladi. Unda ham talab va kasb qilish holati, 
so‘rashdan behojat bo‘ladigan darajada tahsil qilish holati, istibsor – hosil qilgan ilmini 
tafakkur qilish va undan foydalanish holati, hamda tabsir – boshqalarga yo‘l-yo‘riq 
ko‘rsatish holati bor. Buning ham oxirgisi ulug‘dir. Kim ilm olsa, unga amal qilsa va 
boshqalarga o‘rgatsa, u kishi osmonlarda ulug‘ inson deb chaqiriladi. U odam quyosh 
kabidirki, boshqalar uchun ziyo tarqatadi va o‘zi ham ziyolidir yoki mushki anbar 
kabidirki, boshqalarni xushbo‘y qiladi va o‘zi ham xushbo‘ydir. Ilm o‘rganib, unga amal 
qilmaydigan kishi esa, boshqalarga foyda berib, o‘zi ilmdan xoli qolgan daftar yoki 
boshqa narsalarni o‘tkirlab, o‘zi hech narsani kesa olmaydigan qayroqtosh yoki 
boshqalarni kiyintirib, o‘zi yalang‘och qolgan igna yoki boshqalarga nur berib, o‘zi yonib 
ketadigan chiroqning piligi kabidir. Chunonchi she’rda aytiladi: 
U yonguvchi pilikdirki, atrofga nur taratur, 
Kimlar undan nur emur, u yonib ado bo‘lur. 
Inson qachon ilm berishga kirishsa, ulug‘ ishni, katta vazifani zimmasiga olgan bo‘ladi. 
Shuning uchun uning odoblari va vazifalarini yodda tutishi lozim: 
Birinchi vazifa: muallim ta’lim oluvchilarga nisbatan shafqatli bo‘lishi va ularga o‘z 
bolalari kabi muomala qilishi kerak. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): «Ota o‘z 
farzandiga qanday bo‘lsa, men ham sizlar uchun shundayman»,
132
deganlar. Bu vazifani 
muallim shogirdlarni oxirat azobidan saqlashni qasd qilish bilan ado etishi mumkin. Mana 
shu niyat ota-ona farzandini dunyo olovidan saqlashidan ko‘ra muhimroqdir. Shuning 
uchun muallimning haqqi ota-onaning haqqidan ustun qo‘yiladi. Chunki ota vujud va 
foniy hayotning sababchisi bo‘lsa, muallim abadiy hayotning sababchisidir. Muallim 
bo‘lmasa edi, ota tomonidan hosil qilingan narsa abadiy halokatga duchor bo‘lardi. Zero, 
muallim uxroviy hayotning bunyodkoridir. Bu yerda oxirat yoki dunyo ilmlari bilan dunyo 
topishni emas, oxiratni qasd qiluvchi muallimni nazarda tutdim. Ammo dunyo topish 
maqsadida ta’lim berish halok bo‘lish va halok qilishdirki, bundan Alloh saqlasin! 
Bir otaning o‘g‘illari o‘zaro muhabbatli va barcha maqsadlarda bir-birlariga yordam 
ko‘rsatishlari lozim bo‘lgani kabi, bir ustozning shogirdlari ham o‘zaro muhabbatli 
bo‘lishlari kerakdir. Ularning maqsadlari oxirat bo‘lsagina o‘rtalarida muhabbat 
uyg‘onadi. Agar maqsadlari dunyo bo‘lsa, o‘rtada hasad va adovatdan boshqa narsa 
hosil bo‘lmaydi. 
132. Abu Dovud, Nasoiy, Ibn Moja va Ibn Hibbonlar rivoyati. 

---

Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy