Microsoft Word ihyo qalb ziyouz com doc
«Eslang, Parvardigoringiz farishtalarga degan edi: «Albatta Men loydan bir
Download 458.82 Kb. Pdf ko'rish
|
Ihyou ulumid-din. Qalb kitobi [@kitob nuri]
«Eslang, Parvardigoringiz farishtalarga degan edi: «Albatta Men loydan bir
odam yaratguvchidirman. Bas, qachon uni tiklab, unga O’z ruhimdan puflab kirgizganimdan so‘ng unga sajda qilgan hollaringizda yiqilinglar!» (Sod surasi, 71-72-oyat). Alloh taolo jismning loyga va ruhning esa olamlar Robbiga mansub ekanligiga ishora qildi. Bu o‘rinda ruh va nafsdan murod bittadir. Xulq nafsda mustahkam bo‘lgan bir holatdan iboratdir, undagi ishlar fikr va mulohazaga ehtiyoj qolmasdan, osonlik va yengillik bilan sodir bo‘ladi. Agar nafsning holati unda aqlan va shar’an maqtalgan chiroyli ishlar sodir bo‘ladigan darajada bo‘lsa, ana shu holat husni xulq, deb nomlanadi. Agar nafsning holati undan xunuk ishlar sodir bo‘ladigan darajada bo‘lsa, asos hisoblangan ana shu holat yomon xulq, deb nomlanadi. Xulqni mustahkam bir holat, deyishimizning sababi shuki, ba’zi bir holatda biror sabab tufayli molini sarflaydigan kishi, modomiki, ana shu sarflash nafsida mustahkam o‘rnashmaguncha saxiy xulqli, deb aytilmaydi. (Holat xulq bo‘lishi uchun) ishlar insonda mulohazasiz, osonlik bilan sodir bo‘lishini shart qildik. Chunki molni majburan sarflagan kishi yoki g‘azablangan paytida qiynalib va oqibatini o‘ylab majburan sukut qilib turgan kishi saxiy yoki halim, deyilmaydi Ihyou ulumid-din (Qalb kitobi). Abu Homid G’azzoliy www.ziyouz.com kutubxonasi 81 Endi bu yerda to‘rt xil ish bor: birinchisi - chiroyli ish va xunuk ish. Ikkinchisi - ikkisini ham qilishga qodir bo‘lish. Uchinchisi - ikkisini ham bilish. To‘rtinchisi - nafsning u ikki tomondan biriga moyil bo‘lgan holati. Unga ikkisidan birini, ya’ni chiroyli yoki xunugini qilish oson bo‘ladi. Xulq (bir ishni) bajarishdan iborat emas. Ko‘pincha saxiy kishilar moli yo‘qligi uchun yoki boshqa bir monelik sababli mol sarflay olmaydilar. Goho baxil kishilar bor, ular biror sabab tufayli yoki riyo uchun molini sarflashadi. Yana xulq quvvatdan iborat emas, chunki quvvatni qizg‘onchiqlikka va saxiylikka nisbat berishda, ya’ni ikki zid narsaga nisbat berishda farq yo‘q. Har bir inson tabiatan berishga ham, qizg‘onchiqlikka ham qodir qilib yaratilgan. Bu esa xulqi baxillik va saxiylik ekanini vojib qilmaydi. Yana xulq ma’rifatdan iborat ham emas, chunki ma’rifat chiroyliga ham, xunukka ham bir xil taalluqli bo‘ladi. Xulq to‘rtinchi ma’nodan iboratdir. U nafsdan qizg‘onchiqlik yoki saxiylik sodir bo‘lishi uchun unga tayyorlanib turiladigan holatdir. Demak, xulq nafsning holatidan va botiniy suratidan iborat narsadir. Zohiriy suratning to‘la-to‘kis chiroyliligi burun, og‘iz va yonoqlar xunuk bo‘lib, ko‘zning o‘zigina chiroyli bo‘lishi bilan mukammal bo‘lmaydi, balki tashqi chiroy mukammal bo‘lishi uchun hamma a’zolar chiroyli bo‘lishi lozim. Xuddi shuningdek, ichki olamda ham to‘rt xil rukn bor, ya’ni husni xulqning mukammal bo‘lishi uchun shu ruknlarning hammasi chiroyli bo‘lishi lozimdir. Agar ana shu to‘rt rukn birdek to‘g‘ri, mo‘‘tadil bo‘lsa va bir-biriga munosib kelsa, husni xulq hosil bo‘ladi. To‘rtta rukn - ilm quvvati, g‘azab quvvati, shahvat quvvati va bu uch quvvat o‘rtasidagi adolat quvvatlaridir. Ilm quvvatining chiroyli va yaxshi bo‘lishi so‘zlardagi rost va yolg‘on o‘rtasidagi farqni bilish, e’tiqod borasida haq bilan botil o‘rtasidagi farqni bilish va ishlarda esa yaxshi bilan yomon o‘rtasidagi farqni bilish oson bo‘ladigan darajada bo‘lmog‘idadir. Agar bu quvvat yaxshi bo‘lsa, undan hikmat mevasi hosil bo‘ladi, hikmat esa chiroyli xulqlarning boshidir. Bu to‘g‘rida Alloh taolo bunday deydi: Download 458.82 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling