Microsoft Word ilk sayfa zhassulan

demokratik içeriğe sahiptir ve bizim koşulsuz olarak desteklediğimiz  şey de bu 
                                                            
50
 M. LEWİN, Sovyet Yüzyılı, Çev. Renan Akman, İstanbul, İletişim Yayınları, 2008, s. 33-35 

---

27  
                                                                                                                                                              
içeriktir.’’ Kendi kaderini tayin hakkını, yani ayrılma özgürlüğünü, ayrılıkçılığı 
teşvik etme özgürlüğünü destekleyenleri suçlamak, boşanma özgürlüğünü 
savunanların aile bağlarının yıkıma uğramasını teşvik etmekle suçlanması kadar 
budalaca ve iki yüzlü bir tutumdur. Burjuva toplumunda burjuva evliliğin üzerine 
dayandığı ayrıcalık ve ahlaksızlığın savunucularının boşanma özgürlüğüne karşı 
çıkmaları gibi, kendi kaderini tayin hakkının, yani ulusların ayrılma hakkının kabul 
edilmemesi, egemen ulusun ayrıcalıklarının ve demokratik yöntemlerin zararına 
uygulanan polisiye yöntemlerin savunulmasından başka bir anlama gelmez.
51
 
Lenin’in Millet konusundaki başka bir görüşü 20 Mayıs 1920 yılında ‘Pravda’ 
gazetesinde Lenin tarafından aşağıdaki  şekilde açıklanmıştır:  ‘‘Sovyet hükümeti 
herhangi bir bağımsızlık fikrini destekleyemez. O yalnız ‘İşçi diktatörlüğünü’ 
destekler. Milliyet meselesi genel işçi meselesinin yalnızca bir parçasını teşkil eder. 
Soyut bir şekilde ortaya konulan ‘milli bağımsızlık meselesi’ dünya sosyalist 
devrimine engel olur. İşte bu anlayış üzerine kurulmuş olduğu için, bizim 
Türkistan’da işçi diktatörlüğü ilan edildi.’’
52
  Fakat her topluma kendi milli kimliğini 
vermek, Sovyetlerin işini görüyordu. Örneğin Komünist Partisi’nin Müslüman 
topluluğunun birleşmesine izin vermesi çok tehlikeliydi. Bu yüzden Müslümanların 
her birine kimlik yaratmak ve onların aralarına mesafe koyarak onları denetim 
altında tutmak daha mantıklıydı. O zamanlarda ‘Müslüman’ ve ‘Türk’ kimliğini 
yaratma çabalarını Tatar aydınları aktif bir şekilde gösteriyordu. Onların parlak 
isimlerinden biri de Sultan Galiyev’ti. Müslüman Komünist Partisinin kurulması 
SSCB’nin Türkistan Bölgesi’ndeki pozisyonunu zayıflatacaktı. Ayrıca diğer bölgeler 
de aynı durumda kendi başına yerel komünist partilerini düzenleyebilirdi.  Sovyetler 
birbirine hem etnik hem de dil ve din açısından yakın olan toplumların birbiriyle 
birleşmesini engelleyecek bir politikaya ihtiyaç duyuyordu.  
Lenin ölümünden sonra iktidara gelen Stalin, milletleri denetleyebilmek için 
Çarlık Rusya’sında kullanılan politikaya başvurmak kararı aldı. XIX. yüzyılın ikinci 
yarısında Kazan Üniversitesi’nde Türk Dilleri profesörsü olan Nikolay İlminski’yin 
                                                            
51
 A.A. BENNİGSEN, S.E. WİMBUSH, a.g.e., s.94 
52
 Mustafa Çokay, ‘Sovyetler’in Türkistan’da Uyguladıkları Milliyet Politikasının Teorik ve Pratik 
Yönleri’, Yaş Türkistan’dan Seçilmiş Makaleler, Çev. A. Andican, Acar Basım.., İstanbul, 2006, s. 
153-154 

---

28  
                                                                                                                                                              
ortaya attığı politikaya kullanmak, Sovyetler için milletler sorununu çözmede en 
etkili politika olarak algılanmıştır.  
‘‘Milletler politikası üç unsura dayanır: 
1.  XIX. yüzyıl antropolojisi ve Marksist anlayışının mirası olan, sonradan 
Sovyet etnografya ekolü olarak adlandırabileceğimiz yaklaşım tarafından 
sistemleştirilen bir ‘halk’ kavramlaştırmasından hareketle Stalin tarafından