Microsoft Word ilk sayfa zhassulan

geliştirilen bir kurumsam bütün; 
2.  Toprağa bağlı  kılmaya ve dilin statüsüne dayanan idari ve siyasi bir 
sınıflandırma; 
3.  İlk iki ilkeyle ilgisi olmayan, ama onların terminolojisi içinde biçimlenen 
siyasal ve stratejik bir mantıktan hareketle, insan topluluklarının ve toprakların 
gerçekten de bölünüp birbirinden ayrılması’’.
 53
  
Dolayısıyla Orta Asya halklarının her birine farklı kimlik yaratarak aralarına 
mesafe koymak Sovyet yönetiminin işini görüyordu. Eğitim dili de çok önemliydi, 
Rus dili stratejik olarak ön saflarda yer alacaktı. Böylece azınlık olan etnik grupları 
Sovyetleştirmek veya Ruslaştırmak kolay olacaktı. İlk olarak Rus milletini ‘Ağabey’ 
millet olarak tanımlamışlardır. Kökeni aynı olan milletlere benzerliklerini değil daha 
çok birbirinden ne kadar farklı olduklarını vurguladılar. Her bir lehçeyi farklı dil 
olarak tarih sahnesine çıkardılar. Tarihte geçen, birbiriyle yaşanmış savaşları ön 
plana çıkartarak birbirine var olan karşıtlık duygusunu güçlendirmeye çalıştılar.  
Her fırsatta birleşme eğilimi daha yüksek görünen bölgelerdeki toplulukları bir 
birinde ayırarak tampon oluşturma çabalarında bulunmuştur. Çarlık Rusya’sı ve 
sonradan Sovyetler de milletler yönetiminde aynı politikaya kullanmıştır. Örneğin 
Azerbaycan’da, kısa süre için Türkiye ve İran’la olan bağları gevşetebilmek için 
Ruslar bir Azeri kimliğin geliştirmesini desteklediler.
54
  Lakin bu herkese ayrı kimlik 
yaratma politikasının özünde Rus olmayan halkları ‘Ruslaştırma’ projesi vardı. 
1923’den sonra, gizli grupları aracılığıyla Müslüman milli komünistleri yerli 
kitlelerin Rus-karşıtı bilinçliliklerini artırmaya çalıştılar. Ruslaştırmaya ya da hızlı 
                                                            
53
 Olivier ROY, a.g.e., s.101 
54
 A.g.e., s. 94 

---

29  
                                                                                                                                                              
Rus kültürü çerçevesine alan ‘Sovyetleştirmeye’ karşı gerçek muhalefetleri dil, 
edebiyat, kültürel işler ve tarih yorumu dâhil, hayatın neredeyse her alanındaydı.
55
 
Örneğin, Türkistan Bölgesi’nde kullanmakta olan Arap alfabesi de Kiril alfabesiyle 
değiştirildi. Rusça konuşmak ilimli olmak anlamına getirilmişti. 
 
 
1.3.1  Kazak Nasıl Kırgız Oldu? 
 
Her halkın veya etnik topluluğun ismi iki halde oluşur. Birincisi halkın 
kendisine kendisi verdiği isimdir. Önceleri bu tanımlama devlet ismine yada kabile 
ismine göre verilmiştir (Osmanlı İmparatorluğu-Osmanlılar v.s.). İkincisi ise komşu 
ülkelerin verdiği isimdir. Bu tanımlama halkın yaşam tarzına, kültürüne 
bağdaştırılarak komşu halklar tarafından verilmiştir. Örneğin, Almanlar Türkler 
tarafından Alman, İngilizler tarafından German, Ruslar tarafından Nemets olarak 
adlandırılmıştır. Fakat Almanlar kendilerini Deutsche olarak tanımlamaktadır.  
XVIII-XIX. yüzyılda Ruslar Kazakları  Kırgız, Kırgızları ise Kara-Kırgız 
olarak tanımlamıştı. Kazak ve Kırgız halkları arasındaki isim tartışması bugüne kadar 
sürmektedir. Rus İmparatorluğu zamanında Kazak ve Kırgız bozkır halkların Kırgız 
olarak tanımlaması ne kadar doğru oldu? Kazaklar gerçekten kimliği değişen 
Kırgızlar mı? Bu soruların cevabını eski Rus kaynakların kullanarak bulmaya 
çalıştım.  
Kazaklara Kırgız ismi Ruslar tarafından verildiğinden hiç şüphe yoktur. 1820 
yıllarında Rus İmparatorluğu Buhara’ya ticaret antlaşmasını yapmak amacıyla elçiler 
göndermişti. Bu seferin içinde yer alan etnograf E.K. Mayndorff’ın ‘Orenburg’ten 
Buhara’ya Sefer’ kitabında Kazaklar hakkında yazmıştır.  ‘‘Kırgızlar kendilerini 
Kırgız değil Kazak olarak tanımlıyor, anlamı da kimilerine göre ‘asker’, kimilerine 
göre‘süvaridir’. Onların deyişine göre Başkurtlar onlara Kırgız diyor fakat bu ismin 
                                                            
55
 A.A. BENNİGSEN, S.E. WİMBUSH, a.g.e., s. 112-113 

---

30  
                                                                                                                                                              
nerden geldiğini bilmiyorlar. Kazaklar ise Büyük Ordu Kazaklarına Kırgız diyorlar, 
Büyük Ordu’da Han yoktur Ordu sultanlar tarafından yönetilmektedir’’. 
56
  O 
zamanlar Kazaklar tarafından Kırgız sözcüğü halk tanımlamasından ziyade sahibi 
olmayan, vahşi anlamında kullanılmış olabilir.   
Başka bir kaynak 1832 yılında yayımlanan Aleksey Levşin’in ‘Kırgız-Kaysak 
Ordularını ve Bozkırlarını Tanımlamak’ kitabında:  ‘‘Kırgız-Kaysakları Avrupa’da 
(Rusya dahil) yanlış tanımlamaktadır. Zira kendileri ve komşuları onları  Kırgız-
Kaysak demiyorlar. Kırgız bir halk ismidir, Kaysak ise Kazak sözünün değişmiş 
halidir. Önceden bugüne kadar Kırgız-Kaysaklar kendilerini Kazak olarak 
tanımlıyorlar. Kırgız-Kaysak ismi de XVIII. yüzyıldan sonra ortaya çıktı, o zamana 
kadar Ruslar Kırgız-Kaysak yerine Kazak ismini kullanıyordu’’.
57
 
Kazak ve Kırgız aynı kabile toplulukları olmadığı hakkındaki iddianı 1889 
yılında yayımlanmış Nikolay Grodekov ‘Sır-Derya Bölgesindeki Kırgızlar ve Kara-
Kırgızlar’ kitabında rastlamak mümkündür. Ona göre: ‘‘Kırgızlar kendilerine Kazak 
diyorlar, Kara-Kırgızları ise dini farklı olan Kalmuklardan olduğunu iddia 
etmektedir. Fakat Kara-Kırgızlar ise Kalmuklardan olmadığını ve Kırgızların 
(Kazakların) kardeşi olduklarını söylemektedirler’’.
58
   
Ruslar niye Kazakları  Kırgız diye tanımladılar? Bu sorunun cevabı I.I. 
Kraft’ın ‘Bozkır Kırgızları Hakkındaki Talimat Kitabı’ eserinde iyi bir şekilde 
açıklanmıştır. Bu kitaptaki yazılara göre: ‘1867-1868 yıllarındaki resmi raporlarda 
Kırgızlar Kırgız-Kaysak olarak yazılmıştır. Kırgızlar kendilerini bugüne kadar 
Kazak olarak tanımlıyor. Kazak ismiyle onlar komşu ülkelerde de tanınmıştır. Büyük 
ihtimalle Kırgız-Kaysak ismi Kazaklara Ruslar tarafından verilmiştir. Sibirya’ya 
Ruslar ilk göç ettiklerinde azınlık durumundaydı ve Kırgızlar (Kara ve ya Vahşi 
                                                            
56
 E.K. MEYENDORF, Orenburg’ten Buhara’ya Sefer, Orta Asya İlgili Kaynaklar XIX-XX