Microsoft Word ilk sayfa zhassulan

күресі, шығармашылығы), Арыс баспасы, Алматы, 2004,s.87-88 
68
 A. KARA, a.g.e., s. 123-142 

---

35  
                                                                                                                                                              
yolunda müzakerede bulundular. İki hükümetin liderleri 29 Ağustos-3 Eylül 1918’de 
Samara’da toplanarak Orenburg’da ‘Kazak-Başkurt askeri mıntıkası’ kurmak 
kararını kabul ederek bunu ‘Samara Hükümeti’ denilen Rusya Müessesen Meclisi 
hükümetine kabul ettirdiler ve orada hazır bulunan Hokand Hükümeti azaları ile 
birlikte ‘Şarki Rusya Muhtar Müslüman Ülkeleri Birliği’ (federasyonu) planın kabul 
ettiler.
69
   
Nisan 1918’de Bolşevikler, aynı isimdeki valiliğin yerine Türkistan Özerk 
Sovyet Cumhuriyeti’nin kurulduğunu açıkladı ve başına Turar  Rıskulov getirildi. Bu 
cumhuriyet, Rusya Federal Sosyalist Cumhuriyeti’ne (RSFSC) bağlanmıştır. 
Temmuz ayında, bölge toplantısında Özbekçe ve Kırgızcayı (aslında Kazakça, çünkü 
o zamanlar Ruslar Kazaklara Kırgız diyorlardı) özerk cumhuriyetin resmi dili olarak 
ilan etmiştir. Mart 1919’da Bolşevikler gene Rıskulov tarafından yönetilen ve Rus 
KP’ye bağlı bir Müslüman Örgütler Bürosu kurmuştur. Amacı Müslümanları Rus 
sömürgeciliğinin bir çeşidi gibi görünmeyen, kendilerine özgü yapılar etrafında 
toplamaktı. Ceditler toplu olarak büronun faaliyetlerine katılmıştır. 
70
 
Ocak 1920’de Taşkent’te toplanan Türkistan Komünist Partisi Beşinci bölge 
Konferansı’nda Türkistan Bölgesi’nin tüm önderleri katılmıştı. Konferans’a  Turar 
Rıskulov ‘milli mesele’ üzerine önemli bir proje sunuyor. Rıskulov’un önerisi 
temelinde Beşinci Konferans Türkistan Muhtar Sosyalist Cumhuriyeti adını  ‘Türki 
Cumhuriyet’e’ ve Türkistan Komünist Partisi’inkin de ‘Türki Komünist Partisi’ne’ 
değiştirmeye kabul ettiler. Riskulov’un önerisi ‘Türkistan Komünist Partisi’ni’ 
RKP(b)’ten ve Türkistan’ı da RSFSC’den kopartacaktır. Çoğunluk Rıskulov’un 
önerisini kabul etmişlerdir. Fakat Bolşeviklerin kararına göre, ‘Türkistan toprağında 
sadece tek bir Merkez Komitesi olan tek bir Komünist Partisi olabilir. Türkistan 
Komünist Partisi sadece RKP(b)’nin bir bölge örgütüdür ve Türkistan RSFSC’nin 
cumhuriyetidir’.
71
 
 
                                                            
69
 A. ZEKİ VELİDİ TOĞAN, Bugünkü Türkili Türkistan ve Yakın Tarihi, Enderun Kitabevi, 
İstanbul, 1981, s. 369-370 
70
 Olivier ROY, a.g.e., s. 97 
71
 A.A. BENNİGSEN, S.E. WİMBUSH, a.g.e., s. 84 

---

36  
                                                                                                                                                              
1.4.1  SSCB İktidarı Altındaki Orta Asya’daki Özerk Sovyet Sosyalist 
Cumhuriyetleri veya Kimliklerin İcat Edilmesi 
 
Stalin başta olmak üzere Bolşevikler Orta Asya’da farklı ulus devlet yaratmayı 
doğru çözüm olarak görmüştür. Zaten altyapısı Rusya İmparatorluğu zamanında 
düzenlenmişti. Bu yaklaşımın en önemli isimlerinden biri de Nikolay İlminski’dir. 
Türkoloji uzmanı ve Kazan Üniversitesi’nin profesörü olan İlminski’nin yaklaşımına 
göre Orta Asya’nı parçalamak için her bir topluma kendi kültürünü ve dilini 
yaratılması önemliydi. Ayrıca okullarda Rus Dili öğretilecek ve dili kullanarak Orta 
Asya’yı Ruslaştırmayı gerçekleştirecektir.  
Bu yaklaşım, Stalin zamanında milliyetler politikasının temel ilkesi olmuştu. 
İlerici ‘çok kültürlülük’ siyasetinin altında emperyalist, bütünleştirici ve ideolojik bir 
proje vardır.  İlk amaç dinsel ve kültürel dayanışmaları  kırmaktır. Etnik gerçekliğin 
kabulünden sonra gelen ikinci aşama, Müslümanların ulusal gruplara ayrılması; yani, 
kuşkusuz çatışacak şekilde, karşılıklı kimliklerin güçlendirilmesidir.
72
  
Stalin’nin milletler politikasını uygulamadaki temel unsuru her milletin dili ve 
ona ait toprak parçası olması gerekti. Örneğin, Kazak, Kırgız, Karakalpak ve Nogay 
halkları dil ve etnik olarak aynı kabileler topluluklarıdır. Dolayısıyla Bolşeviklerin 
esas amacı da Türkistan Bölgesi’ndeki Müslüman topluluğunu parçalayarak 
yönetmekti. Diğer bir korkusu da Türkistan Bölgesi’ne İngiltere’nin yaklaşmasıdır.  
1924 yılında Türkistan Bölgesi parçalanarak milli devletlerin kurulması ele 
alındı. Türkistan Bölgesi paylaştırılarak Özbekistan ve Türkmenistan Sovyet 
Sosyalist Cumhuriyetleri oldu, Tacikistan Özerk olarak Özbekistan’a bağlandı, 
Kazakistan Kırgızistan ismiyle Kırgızistan ise Kara-Kırgız ismiyle Özerk 
Cumhuriyetler statüsünü aldılar.
73
  
Kazak ve Kırgızların Özerk olmasının nedeni Stalin’in 1913’te yayımladığı 
‘Marksizm ve Ulusal Sorun’ adlı çalışmasında bulunabilir.  Ona göre: ‘‘‘halk’ 
                                                            
72
 Olivier ROY, a.g.e., s.93-94 
73
 Zeyneş İSMAİL, Kazak Türkleri, Yeni Türkiye Yayınevi, Ankara, 2002, s. 92-93 

---

37  
                                                                                                                                                              
(narod), ‘tarihsel olarak dilden topraktan, iktisadi yaşamdan, psikolojik eğitimden 
oluşmuş, ortak bir kültürde kendini belli eden istikrarlı bir topluluk’ olarak 
tanımlanır. Marksist bir eksene taşınmasıyla birlikte, söz konusu ‘halk’ın üretim 
biçimine bağlı olarak farklı siyasal örgütlenme tarlarından geçtiği varsayılır: ilkel 
topluluk aşaması olan kabileden (plemya) kapitalist aşama olan ve bir Pazar, yani 
toprak ile tanımlanan ulusa (natsya)’’.
74
 
Başka bir teorisyen Parsons’a göre milli kimliğin inşa edilmesinde (daha bir 
geniş açıdan bir ulusun ortaya çıkmasında) iki önemli unsur vardır. Bunların 
birincisi; din, dil, kültürel bağlar, mezhepler, gelenekler şeklinde ayrıntı edebilecek 
değerlerdir. İkincisi ise birincisinde tanımlanmış unsurlar üzerine oluşmaya başlayan 
milletlerin güçlü, birbiriyle sıkı ilişkileri içeren bir yapıya ulaşmasını sağlar. Bu alan; 
ekonomik organizasyon, üretim münasebetleri, pragmatist tanımlamalarla kurulmuş 
çeşitli birliktelikler içerir.
75
  
Kazak ve Kırgız kabileler topluluğu göçebe kültüre sahip oldukları için yerleşik 
hayatı benimsememişlerdi. Esas kültürü hayvancılık olduğundan dolayı yazın ve 
kışın otlak değiştiriyorlardı. Göçebe topluklarda yerleşik şehir hayatı olamadığı için 
özerk cumhuriyet olarak tanımlanmıştır.  
Göçebe halkın hızla yerleşik hayata geçirilmesi gerekiyordu. 1930-1932 
yıllarında Kolhozlara toplama ve zorunlu olarak yerleşik düzene geçirme çalışmaları 
göçebe kabileler konusunda hızla başlandı. Lenin’in yaptığı projeye göre; aceleye 
getirmeden, yavaş bir şekilde yürütülmesi gerekiyordu. Ama bu uygulama Sovyet 
rejiminin yeni lideri Stalin tarafından benimsenmedi. Stalin, Kolhoz sisteminin 
hızlandırılması doğrultusunda direktif vermiştir. Direktifte Kazakistan ziraatının 
organizasyonunun üç yıl içinde sonuçlandırılması istendi.
76
  
Kolektifleştirmeyi gerçekleştirebilmek için Kazak ve Kırgız kabilelerinden 
hayvanları müsadere etmeye başladılar. Fakat hayvancılık göçebe halkın temel 
mesleği ve yemeği olduğu için Kazak-Kırgız steplerinde kıtlık baş göstermiştir. 
                                                            
74
 Olivier ROY, a.g.e., s.102 
75
 Aktaran, Mim KEMAL ÖKE, Halim NESİHOĞLU, Gökhan BACIK.., Geçiş Sürecinde Orta