Microsoft Word ilk sayfa zhassulan

Fırat University Journal of Social Science   Cilt: 10 Sayı: 2, Sayfa: 001-015, ELAZIĞ-2001, s. 4-5 
18
 М. ТУЛЕКОВА, a.g.m., 
http://new.hist.asu.ru/biblio/V3/136-143.pdf
 

---

14  
                                                                                                                                                              
1.1.1  Rusya İmparatorluğu Zamanındaki Kazak – Kırgız İlişkileri 
 
Rus  İmparatorluğu dönemindeki, Kazak-Kırgız ilişkileri  İli ve Çu Nehirleri 
arasındaki otlakları için Kazak Hanları ve Kırgız kabile reisleri arasındaki 
mücadelesiyle tarihte yer almıştır. Kazak-Kırgız kabilelerinin toprak konusundaki 
tartışmaları tam bu dönemden başlamıştı. Zaman zaman Rus ve Çin İmparatorlukları 
kendi aralarında anlaşarak, çıkarlarına göre Kazak ve Kırgız toprakların paylaşmıştır. 
Türkistan Bölgesi’nin işgalinden sonra Orta Asya’nın parçalanması birçok sorun 
yaratmıştı. Sınırda yaşayan kabileler kendi aralarında toprak sahipliği için bazen 
çatışmaktaydı.  
XVIII. yüzyılın ikinci yarısındaki Çin İmparatorluğunun yayılmacı politikası 
sonucunda bir zamanlar çok kuvvetli olan göçebe Jongar Hanlığı
*
  yıkılmıştı. 
Nüfusun önemli kısmı yok edilmişti ve bir kısmı da Rus İmparatorluğu’na sığınmıştı. 
Çin İmparatorluğunun politikasının devamı olarak Doğu Türkistan ele geçirildi. Orta 
Asya’yı  işgal etme durumunda Çin, yerel devletlerin iç siyasi durumunu kendi 
yararına kullanabileceğini hesaplamıştı. 1759 yılında Çin İmparatorluğu İli Nehrinin 
sağ kıyısında, tam Kazak-Kırgız göçebelik alanında, askeri garnizon yerleştirmişti.
19
 
Bu askeri garnizon Çin İmparatorluğunun kuzey-batısındaki ileri karakol konumuna 
gelmiştir. Bu durum Kazak-Kırgız ilişkilerinin kötüye gitmesine neden olmuştur.  
Pekin’de kendi elçilerin bulunduran Kırgızların Güney ve Kuzey kabilelerinin 
bağımsız reisleri, Doğu Türkistan hakkındaki tutumunu tarafsız olarak belirtmiştir.    
Çin  İmparatorluğu daha önceden Kırgızlarla toprak konusunda çelişki yaşamıştı. 
Kırgız tarafı Jongar Hanlığı çöktükten sonra Jongarlara ait olmuş topraklarının Çin 
hükümdarlığına girmesine itiraz etmeyeceğini, lakin bunun karşılığında, Çin 
İmparatorluğu’ndan biçimsel himaye ve İli Nehrinin sol kıyısından Karkıra-Kegen’e 
                                                            
*
 Jongarlar Moğol Halkının Bir Boyudur, 17 Yüzyılın Yarısından 18 Yüzyılın Ortasına Kadar Kendi 
hanlıkları Olmuştur. Toprakları Moğolistan, Doğu Türkistan’ın bir Kısmını, Kazakistan’ın Güney-
Doğu Bölgesini ve Kırgızistan’ın Kuzey Kısmını İçermiştir. 
19
 T.İ. ASANOV, ‘18-19 Yüzyılındaki Kazak-Kırgız İlişkileri ve Sınır Sorunları’,  
http://www.history.krsu.edu.kg/index.php?option=com_content&task=view&id=384&Itemid=56
 

---

15  
                                                                                                                                                              
kadar Kırgızlara ait olmuş bölgelerin geri verilmesini talep etmişti.
20
 Sonuçta Çin 
hükümdarlığı  Kırgızların tüm taleplerini onaylamıştı. Öncelikli olarak Çin 
İmparatorluğu’nun Doğu Türkistan’daki askeri seferlerini tamamlaması gerekiyordu. 
Tam o sırada Çin İmparatorluğu dış ülkelerin müdahale etmesinden korkarak Irtış 
Nehrinden İli Nehrine kadar sınıra savunma hattını yerleştirmişti.
21
  
Neticede sınıra yakın bölgelerde Kazak ve Kırgız kabileleri arasında, göçebelik 
alanlar için çarpışmalar yer almıştı. En önemli nedenlerinden biri de Jongar 
Hanlığından kalan yerlerin paylaşılması olmuştur. Step kabilelerinin kendi aralarında 
çatışması Çin ve Rus çıkarlarına uyuyordu. Parçalanmış kabileleri fethetmek daha 
kolaydı. 
 
 
1.1.2 
Abılay Han’ın Kırgızlarla İlişkisi 
 
Çağdaş Kazak-Kırgız ilişkilerinde Kazak Hanı Abılay’ın Kırgız kabile 
reisleriyle yürüttüğü politika, bugünde de yansımasını sürdürmektedir. O dönemde 
alınan doğru kararlar ile barış için yapılan siyasi adımlar, Kazak-Kırgız kabileleri 
arasındaki ilişkilerin dürüst yolla gitmesini sağlamıştı. Kazak-Kırgız kabilelerin 
siyasi ittifakı bu döneme denk gelmektedir. Tam bu sırada ‘Kazak-Kırgız öz 
kardeştir’ deyimi ortaya çıkmıştır. Birbirine düşman olan step kabileler topluluğu 
için bu deyim gayri resmi kanun haline gelmiştir. Bu deyimin yansımasını 
hâlihazırdaki iki ülke ve toplumlar arasındaki ilişkilerde fark etmek mümkündür.   
                                                            
20
  G.P. SUPRUNENKO, XVIII –XIX Yüzyıl Kırgız Tarihine İlgili Çin Kaynaklarından Belgeler,  
(Г.П .СУПРУНЕНКО, Материалы из китайских источников по истории киргизов XVIII -