Microsoft Word ilk sayfa zhassulan
ABD’nin Orta Asya Politikaları
Download 1.87 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 21. Yüzyıl Türkiye
|
114 Ş. AMANOV, ABD’nin Orta Asya Politikaları, Gökkubbe, İstanbul, 2007, s. 77 51 kalmışlardır. Orta Asya halkaları için komünizm düşünceleri artık çürümüştü. 90’lı yıllarında ‘Demokrasi’ ilkeleri halk arasında popüler olmuştu. ‘Demokrasi’ Batı Devletleri ile beraber anılıyordu. ‘Özelleştirme’ politikası iç siyasi değişimin ilk aşamalarındandı. ‘Demokrasi’yle özgürlük, özel sektör, seçme ve seçilme hakkı gibi kavramlar Orta Asya toplumları için yeni kavramlardı. Çok partililik demokrasi sistemin ayrılmaz bir parçasıydı. Devlet yönetim sistemi de değişmeliydi; fakat eski komünist okulunda büyümüş devlet yöneticileri diğer siyasi sisteme kendilerini alıştırması çok zor olmuştur. 1991’den sonra Kazakistan ve Kırgızistan hemen fabrikaları özelleştirme politikasını ele aldılar. Hatta Kırgızistan özelleştirme politikasın yürütmekte komşu ülkelere göre daha başarılı oldu. Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan eski sistemi değiştirmekte acele etmediler. Kazakistan ila Kırgızistan iç siyaseti yürütmekteki esas özelliği; Kazakistan ekonomiyi güçlendirmeye yönelik politikayı benimsedi, Kırgızistan ise toplumu ‘demokrasileştirmeye’ yönelik politika izledi. SSCB dağıldıktan sonra Kazakistan birçok siyaset uzmanının tahminine göre etnik çatışmaların merkezi haline gelecekti. Dolayısıyla ülkede bir millete özgü politika yürütmenin, çatışmaların nedeni olabilme ihtimali yüksekti. Bu yüzden Kazakistan siyaset adamları iç ve diş siyaset sahnesinde ‘yumuşak politikayı’ temele alarak devleti yönettiler. Anayasaya Kazak ve Rus dilleri toplum ve iktidarda aynı anda kullanma hakkını vurgulamışlardır. 1991 yılında bağımsız olan Kazakistan Cumhuriyeti “çok boyutlu” diye adlandırılan dış politika stratejisini izlemeye başlamıştır. Kazakistan Cumhuriyeti’nin son zamana kadarki “çok boyutlu politikası” dediğimiz, Rusya, Çin ve ABD ile elden geldiği kadar olumlu münasebet içinde bulunarak, üçünün de çelişen menfaatlerinin arasında hep bir denge noktasında bulunma stratejisi demektir. Avrasya kıtasının tam ortasında bulunarak, petrol ve madenlerle zengin ve dolayısıyla ister istemez süper güçlerin ilgisini çeken bir ülke için böyle bir stratejinin, tek doğru seçim olduğu gerçektir. Yine de, şunu kaydetmek lazım ki, küreselleşen dünyadaki jeosiyasal durumun değişkenliğinden dolayı, böyle bir 52 politikanın esasında istikrarsız olduğu, prensip olarak uzun vadeli bir strateji olamadığı da açıktır. 115 1992 yılında Kazakistan ve Rusya’nın öncülüğünde Ocak ayında Kolektif Güvenlik Anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşma Ekim’de Kolektif Güvenlik Anlaşması Organizasyonu halini almıştır. 116 Kazakistan Birleşmiş Milletlere, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatına, Kuzey Atlantik İşbirliği Konseyine girmiştir. 1994 yılında Kazakistan Uluslararası Atom Enerjisi Kurumuna üye oldu ve kurum bünyesinde temel nükleer güvenlik (1996) ve nükleer atıkların güvenlik işlemleri anlaşmalarını (1997) imzalamıştır. Aralık ayında Budapeşte’de Kazakistan Cumhuriyeti’nin Nükleer Silahsızlanma Paktına girişi ile ilgili Güvenlik Garantörlüğü hakkındaki Memorandum imzalanmıştır. 117 1995 yılında Kazakistan ve AB arasında ortaklık ve işbirliği anlaşması imzalanmıştır. 118 1996 yılında ise Kazakistan Şanghay İşbirliği Organizasyonunun kurulmasında aracı olmuştur. 119 Dış siyasette Kazakistan Rusya, Çin, ABD ve Avrupa Birliği gibi ‘Dev’lerin ortasında kalan sineğe benziyor. Kazak atasözünde: ‘İki deve sürtüşse ortasında sinek ölür’ diyor. Bu ‘Dev’lerin ortasında kayıp olmamak için onların rızasını kazanmak Kazakistan politikasının esas amaçlarından biri olmaktadır. Dolayısıyla Kazakistan dış siyasette ‘denge politikasını’ benimsemektedir. Gelişen devletlerin birçoğu Kazakistan’ın yer altı kaynaklarına gözlerini dikiyor. Bu yüzden birçok petrol ve madene ilgili projelerde Kazakistan Rusya, Çin, ABD ve AB devletlerini de dâhil etmek zorunda kalıyor. Zaten Kazakistan’ın Dünya Pazarı’na çıkması bu devletlerin ortaklığı olmadan imkânsızdı. 115 Timur KOZYREV, ‘Avrasya’nın Yapılanması ve Türk Dünyasının Gelişme Perspektifleri: Orta Asyalı Bakış Açısı’, http://www.ekoavrasya.net/makaledetay.aspx?Detay=105 116 Anar SOMUNCUOĞLU, ‘Rusya-Orta Asya İlişkilerinde Kolektif Güvenlik’, 21. Yüzyıl Türkiye Download 1.87 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|