Microsoft Word kemal- içindekiler

Empowering Pepole and İnstitutions”, New York, 2008, p.11 

---

7
kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların ödevidir” denilmektedir. 
Anayasa ve ona paralel olarak çıkartılmış olan 2872 Sayılı Çevre Kanunu da, 
çevrenin korunması ve geliştirilmesi için hem devlete hem bireylere aktif olarak 
katılmaları gereken bir görev vererek, çevre hakkını bir çok gelişmiş ülkede 
kabul edilen çağdaş bir yaklaşımla ele almaktadır. Çevreyle ilgili olarak, tüm 
bireylerin hak ve görevleri bakımından çok büyük önemli olan çevre bilincinin 
ve duyarlılığının geliştirilmesi için, çevre eğitiminin çok ciddi bir şekilde ele 
alınıp uygulanması gerekmektedir. Çevre Eğitimi; örgün eğitim, yaygın eğitim 
ve hizmetiçi eğitim olarak üzere üç ana başlık altında toplanabilir. Mevcut 
Durum; ülkemizde bugün ortaya çıkan sorunların ana nedenlerinden birisi, bilgi 
edinme ve bilinçlenmede karşılaşılan eksikliklerdir. Bilinçlenmemiş ve 
eğitilmemiş bir toplum yaşadığı dünyayı kendinden sonra başkalarının da 
kullanacağını idrak edemez. Halbuki çevre, bize geçmişten bırakılan bir miras 
değil, korunması, geliştirilmesi ve gelecek nesillere en güzel şekilde 
devredilmesi gereken bir emanettir. Ülkemizde eğitim düzeyinin düşük olması, 
kişilere sorunlarla ilgili ve çözüm yolları arama bilincinin kazandırılmaması 
nedeniyle, bugün toplumumuzun büyük bir kısmında çevrenin korunması 
ilgilenmeye değmeyen bir konu olarak algılanmaktadır. Oysa ki, günümüzde 
teknolojinin ilerlemesi ve iletişim organlarının hızla yayılması dünyada güç ve 
değer kavramlarını hızla değiştirmektedir. Dünyanın herhangi bir bölgesinde 
meydana gelen çevre sorunlarının tüm dünyayı da aynı derecede etkilediği 
dikkate alındığında, kamuoyunun bilgilendirilmesinde basılı, görsel medya 
kuruluşlarının rolünün ne kadar önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, 

---

8
ülkemizdeki medya kuruluşlarının programlarında, çevre konularına ağırlık 
vermesi ve kamuoyunun bilinçlendirilmesinde yol gösterici, aydınlatıcı olarak 
her türlü spot, drama, belgesel vs. gibi programların ağırlıklı olarak yer alması 
büyük önem taşımaktadır. Sağlıklı bir toplumun sağlıklı bir çevrede 
gelişebileceği ilkesinden hareketle, okul öncesi, ilk ve orta öğretim çağındaki 
çocukların çevre sorunlarını daha iyi anlamalarını, sosyo-ekonomik ve kültürel 
kalkınmanın sağlıklı bir çevre ile olan ilişkisini kavramalarını sağlamak, 
verilecek çevre eğitimi sayesinde gerçekleşecektir. Çevrenin öneminin 
günümüzde hızla artması nedeniyle çevre eğitiminin ana okullarında başlatarak 
ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında da sistemli ve düzenli bir şekilde devam 
etmesi önemli sonuçlar kazandıracağı düşüncesiyle 14.10.1999 tarihinde Çevre 
Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı arasında “Çevre Eğitim Konularında 
Yapılacak Çalışmalara İlişkin İşbirliği Protokolü” imzalanarak yürürlüğe 
konulmuş ve protokol çerçevesinde; Çevre eğitiminde temel hedef; toplumun 
tüm kesimlerini çevre konusunda bilgilendirmek, bilinçlendirmek, olumlu ve 
kalıcı davranış değişiklikleri kazandırmak ve bireylerin aktif katılımlarını 
sağalamaktır. Bu hedefe ulaşabilmek için öngörülen çözüm öenerileri ise şu 
şekilde sıralanmaktadır. Çevre bilincinin kazandırılmasında en büyük etken olan 
çevre eğitimi toplumun tüm kesimlerine ulaşılacak şekilde yaygınlaştırılmalıdır. 
Çevre eğitimi her yaş ve meslekteki kişilere belirli bir program dahilinde 
verilmelidir. Okul öncesinde başlamak üzere uygulamalı çevre eğitimine ağırlık 
verilmeli. Ortaöğretim kurumlarında Milli Eğitim Bakanlığınca uygun görülen 
programlarda çevre dersinin haftada bir saat zorunlu ders olarak ders 

---

9
programlarında yer alması sağlanmalıdır. Yükseköğretim kurumlarında çevre 
mühendisliği eğitimi sadece mühendislikle sınırlı kalmamalı diğer disiplinlerle 
takviye edilmesi sağlanmalı, ayrıca hukuk, iktisad, tıp, diğer sosyal bilimler 
eğitiminde de çevre konularına önem verilmelidir. İlgili kamu kuruluşlarında 
çalışan personele hizmet içi eğitimin verilmesi sağlanmalıdır. Kitle iletişim 
araçlarıyla çevre eğitiminin yaygınlaştırılmasına önem verilmeli, TV ve radyo 
programları ve basın yoluyla geniş halk kitlelerine çevre eğitimi verilmesi için 
işbirliğinin güçlendirilmesi sağlanmalıdır. Kamuoyunda çevre konularında 
dikkati çekmek ve aktif katılımı sağlamak amacıyla çeşitli kampanyalar ve 
yarışmalar düzenlenmelidir. Çeşitli kurs, seminer, panel, sempozyum, açık 
oturum ve benzeri toplantılar düzenlenerek kamuoyunun bilinçlenmesi 
sağlanmalıdır. Çevre eğitimi, her çevrede verilmeli, uygulamaya yönelik olmalı 
ve her ortam çevre eğitimi için araç olarak kullanılmalıdır. Çevre korumasında 
pek çok ülkede uygulanan çevre dostu malların üretimi ülkemizde de 
yaygınlaştırılmalı, bu ürünlerin kullanımı desteklenmeli, mavi nokta, yeşil 
bayrak gibi uygulamaların yaygınlaştırılması teşvik edilmelidir.
Canlılığın ortaya çıkışında etken olan doğal çevrenin, biyolojik evrime olan 
etkisi ve katkısı bügüne gelmemizi sağlamıştır. Artan nüfus, sorumsuzca 
kullanılan doğal kaynakları tükettiğinde, doğa tarihinden alınacak dersler akla 
gelmektedir. Tükenen türler hep doğal çevrelerin değişimi sonucunda ortadan 
kalkmışlar ve yerlerini yenilerine terk etmişlerdir. Doğal dengeyi korumak 
yerine, insan eliyle sarsmak ancak bilinçsiz davranışlarla açıklanabilir. Türlerin 

---

10
doğal çevrelerini kaybettikleri zaman yok oldukları gerçeğidir ve insanoğlu 
istediği kadar doğayı denetimi altında tutsun, dengesini bozduğu doğal düzenin 
bir gün kurbanı olmaya mahkumdur. Bunu anlamanın ve anlatmanın tek yolu 
yapılan bilimsel araştırmaların sonuçlarını, eğitim programları aracılığı ile geniş 
kitlelere yaymaktır. İletişim araçlarının yardımıyla hızlı bir biçimde uygulanacak 
eğitici programlar öncelikle çocuklara verildiğinde, birkaç kuşak sonra 
meyvelerini toplamak mümkün olacaktır. Yetişkinlerin eğitimi ile de, doğa 
bilinci yaygınlaştığında sorunlara başka açıları denetime alınacak ve uygun 
politikalar üretilebilecektir.
9
Kitle iletişim araçları, halk eğitiminde önemli bir role sahiptir. Özellikle 
ekonomik kaynakların sınırlılığı nedeniyele, toplumun her kesiminin eğitim 
sunuşundan yararlanması, istenilen ölçüde olanaklı olamamaktadır. Ayrıca, 
ulaşım, nüfus ve coğrafi koşullar da eğitimin yeterli ölçüde sağlanmasını 
engelleyen etmenler arasında yer almaktadır. Bu bağlamda, toplumun belli 
konularda aydınlatılmasında ve eğitsel yayınlarla bilgi sahibi olmasında kitle 
iletişim araçlarının önemi gözardı edilemez. Kitle iletişim araçlarının toplumdaki 
belli başlı görevleri şu şekilde sıralanabilir; Habercilik, Kamuoyu Oluşturma, 
Siyasal Sürece Katılma ve Denetleme, Eğitim, Ulusal Bütünlüğün Sağlanması, 
Kitle İletişim Araçlarıyla Yapılan Eğitim Özellikleri gibi, günümüzde kitle 
iletişimi yoluyla eğitim yapılması, ülkelerin gelişmişlik düzeylerine bağlı olarak 
9
Prof.Dr. ALPAGUT, Berna, “İnsan, Çevre, Toplum”, İmge Kitabevi Yayınları, Ocak 1992, s.81 

---

11
yoğun biçimde kullanılmaktadır. Ancak, bu kullanımda, topluluklar arasındaki 
farklar belirleyicidir. Geri kalmış ülkeler, eğitim sorunlarının çözümünde 
doğrudan bu araçlardan yararlanmayı hedef alırken, gelişmiş ülkeler, bu 
araçlardan eğitimde yararlanmayı, geleneksel eğitim yöntemlerine yardımcı 
olmak üzere yeğlemektedirler. Daha üst düzeyde eğitim amacı ile bu araçlar 
kullanılmaktadır. Yaşam boyu eğitim, yaşam boyu öğrenim, yaşam boyunca 
tümleşik öğrenme, sürekli öğrenim, sürekli eğitim terimleri ile eşanlamlı 
düşünülebilir. Bu terimlerin kaynağı, eğitimin çocukluktan başlayan sürekli 
eğitim fırsatının başlangıç evresiyle sınırlandırılmış ilk ve son deneyim olmadığı, 
aksine ömür boyunca süren bir deneyim olması gerektiğidir. Yaşantı, kendi 
başına sürekli bir öğrenim sürecidir. Ancak her bireyin, teknolojik ve toplumsal 
değişmeye ayak uydurabilmesi, kendi çevresine ilişkin koşullara bağlı olarak 
meydana gelen değişiklikler karşısında hazırlıklı olabilmesi ve bireysel gelişme 
açısından tüm gizilgücünü harekete geçirebilmesi, amaçlı ve ardışık bir öğrenim 
görmesini gerektirir. Yaşam boyunca devam eden eğitim, hem kasıtlı, hem de 
rast-gele öğrenme yaşantılarını içerir. Bireyin, ailesi, akran grupları ve çevresiyle 
etkileşimi sonucu, bireydeki davranış değişiklikleri kasıtsız eğitimdir. Örgün ve 
yaygın eğitim kurumlarından elde edilen eğitim ise kasıtlı eğitimdir. Kasıtlı 
eğitim, bütünüyle olumlu davranış değişikliklerini içermesine karşın, kasıtsız 
eğitim, hem olumlu, hem de olumsuz davranış değişikliklerini içerir. Yaşam 
boyu eğitim; rast gele öğrenmenin dışında, öğrenim fırsatlarının bireyin 
gereksinimlerini yaşam boyunca karşılayacak biçimde düzenlenmiş eğitimdir. 
Bu eğitim, bireyin iş yaşamını engellememelidir. Yaşam boyu eğitim, göreceli 

---

12
olarak mesleki bilgi ve becerileri yenilemeye yönelik olduğu gibi, bireyin sürekli 
gelişmesini sağlayıcı bir özellik göstermelidir. Bu bağlamda, örgün eğitimle 
birlikte, örgün eğitim sonrasındaki planlı eğitim etkinliklerini içerir.
 
Bu toplumun, üyelerini toplumsal beklentiler doğrultusunda ve toplumsal 
kalkınmayı sağlayacak bir biçimde yetiştirmesi; bireyin yaşamını daha iyi 
koşullarda sürdürmesi ve toplumsal yapı içerisinde üzerine düşen görev ve 
sorumluluğunu en etkin bir biçimde yerine getirmesi, öncelikle, bireye bu 
konuda verilecek eğitime bağlıdır. Bireylerin toplumsal güvenliklerini ve 
ekonomik verimliliklerini arttırmak ve ekonomik rollerine uyumlarını sağlamak 
için, onların eğitimine olan gereksinim insanlık tarihi kadar eskidir. Hemen 
hemen her toplumda, çocuk ve gençler kadar yetişkinlerin eğitimine yönelik 
uygulamaların uzun bir geçmişi bulunmaktadır, ilk çağlarda kasıtlı eğitim 
uygulamaları, yanlızca çocuk ve gençlere değil, yetişkinlere yönelik olarak da 
düzenlenmekteydi. Antropoloji alanındaki bulgular, ilkel kabilelerde gençlerin, 
yaşça belli yetişkinlik dönemlerine geldiklerinde, kabilenin tam ve sorumlu üyesi 
sayılabilmek için, özel bir eğitimden geçirildiklerini göstermektedir. Günümüzde 
bilim ve teknolojideki hızlı gelişmeler, toplumun ekonomik, kültürel, siyasal ve 
toplumsal yapısında değişmelere neden olmaktadır. Bireylerin bu değişmelere 
uyum sağlaması, değişmenin gerektirdiği bilgi, beceri ve değerleri kazanmasını 
zorunlu kılmaktadır. Örgün eğitim yoluyla bu değişikliklerin gerektirdiği bilgi ve 
beceri, bireylere ancak belli bir yaşa kadar aktarılmaktadır. Bireyin örgün eğitim 
sonrasındaki yaşantısında ve örgün eğitimden yararlanmayan bireylerin bu 

---

13
değişikliklerin gerektirdiği bilgi ve beceriyi edinebilmesi, örgün eğitim sonrası 
eğitimle olanaklıdır. Bu nedenle halk eğitiminin eğitim sistemi içerisindeki 
önemi artmıştır. Halk eğitimi etkinlikleri başlangıçta gönüllü kuruluşlar aracılığı 
ile yürütülürken, günümüzde devlet desteği ön plana çıkmıştır. Bu desteğin 
yeterli olmamasına karşın, halk eğitimi artık toplumun büyük bölümüne hizmet 
vermektedir. Devletlerin halk eğitimine eskisine oranla daha fazla ilgi 
göstermesinin belli başlı nedenleri olarak şu görüşlerin benimsenmesi ve 
yaygınlaşması gösterilmektedir. Örgün eğitimde yararlanamayanlara eğitim 
olanağı sağlama, Çocuğun kişiliğinin gelişmesi için aileleri eğitme, Verimliliği 
artırma, Yetişkine, eğitimine devam fırsatı sağlama ve Okuların sınırlı eğitim 
etkinliğine sahip olması. Gerçekte de kalkınma hareketi ile çevre değerleri 
arasında “Koruma” kullanma dengesini kurmayı hedeflememiz gerekir. Bu da 
“Koruyarak kulanma, geliştirerek koruma” ilkesini ortaya çıkarmaktadır. Hem 
üretirken, hem de tüketirken kirleten, kaynak israf eden bir anlayıştan kurtulmak 
zorunludur. “Ne pahasına olursa olsun kalkınma” düşüncesi ne kadar yanlış ise 
“hiç bir şey yapılmasın” düşüncesi de o kadar yanlıştır. Bu yüzden yapılması 
gereken, içinde bulunduğumuz 21. yüzyılda ve hızla küreselleşen dünyamızda, 
ulusal ve uluslararası kuruluşların ve devletlerın çevre ve kalkınma ile ilgili 
çözümler, alternatifler ve yaptırımlar konusunda daha çok yoğun ve sıkı işbirliği 
yapılmasıdır.