Microsoft Word Материал резина lotin

CH
2
=C(CH
3
)-CH=CH
2 
– Izopren bu tabiiy kauchuk makromolekulasining 
asosiy tuzilishi bo‘lib, 1940 yillargacha uning o‘rnini bosish imkoniyati 
bo‘lmagan. Sigler-Natta katalizatorlari ishlab chiqarila boshlagandan so‘ng ushub 
jarayon tubdan o‘zgargan va ko‘plab olimlarni (Sobiq Ittifoq, AQSH va Italiya) 
sayr xarakati natijasida 1,4-sis poliizopren olingan.
Sanoatda izoprenni qo‘yidagi usullar yordamida olinadi: 
- 
Izobutilen va formaldegid asosida; 
- 
Izopentanni degidrirlash asosida; 
- 
Izopentanni oksidegidrirlash asosida; 

---

25 
- 
Propilen asosida; 
- 
Uglevodorodlarni suyuq fazada oksidlash. 
Keltirilgan har bir usullar o‘zining texnik variantlari mavjuddir.
Izopren olishning eng oddiy usuli neftpiroliz fraksiyasidan C
5
ajratib olish. 
Odatda ushbu fraksiyada 15-20% izopren mavjud bo‘ladi. Bu fraksiya oraliq 
mahsulot bo‘lib etilen va propilen olish vaqtida hosil bo‘ladi.
 
Izobutilen va formaldegid asosida ikki bosqichda izopren olish 
Ilk bor to‘yinmagan moddalar bilan formaldegid ta’sirlanish reaksiyalarini 
1917 yil X.Prins tomonidan o‘rganilgan. Dastlabki tadqiqotlarida stirol va 
formaldegidni sulfat kislota ishrokida ta’sirlanishini o‘rgangan va natijada 1,3 
dioksan hosil bo‘lgan. Prins aniqlangan reaksiya mexanizmi asosida keyinchalik 
1932 yil Fitski va Fridrixsinlar tomonidan dien uglevodorodlar olish mumkinligini 
ilgari surishgan. 1946 yilga kelib M.I. Farberov va M.S. Nemsov tomonidan 
izopren olish texnologiyasi ishlab chiqiladi va 1964 yil sanoatda tadbiq etiladi. 
Izopren sintezi 2 bosqichda amalga oshiriladi: 1 bosqichda izobutilen 
formaldegid bilan kislota ta’sirida 4,4-dimetildioksan-1,3 gacha kondensatlanadi; 
2 bosqichida esa 4,4-dimetildioksan-1,3 kalsiy fosfat ishtirokida 
izoprengacha parchalanadi. Har bir bosqichida qo‘shimcha reaksiyalar ketadi.