Microsoft Word Норматова Шоира darslik 11. 02 2015. doc

II. Ekologiya tushunchasiga ta’rif bering. 
 

Matnni o‘qing.
EKOLOGIYA 
Ekologiya so‘zi ikki qismdan iborat: “oykos” – uy, “logos” – fan degani. 
Ya’ni ekologiya biz hammamiz yashayotgan “uy”, bizni qurshab turgan 
atrof-muhit haqidagi fandir. Mazkur atamani birinchi bo‘lib 1866-yilda 
biolog E. Gekkel taklif qildi. Ekologik bilimlar bu – atrofimizni qurshab 
turgan olamni tashkil qiluvchi barcha narsalar to‘g‘risidagi bilimlardir; 
hayvonlar va atrof-muhit o‘rtasidagi munosabatlarning jamini uzviy bog‘liq 
va alohida holda o‘rganish, eng muhimi, ushbu munosabatlarning do‘stona 
yoki dushmanlarcha ekanligini aniqlashdir. XIX asrning 80-yillari oxiriga 
kelib, ekologiya mustaqil biologik fan sifatida shakllandi. 
“Salomatlik – bu faqat biror-bir kasalga chalinmaganlik yoki jismoniy 
nuqsondan xoli ekanlik emas, to‘laqonli jismoniy, ruhiy va ijtimoiy 
xotirjamlik, farovonlik holatidir” (“Butunjahon sog‘liqni saqlash tashkiloti 
nizomi”dan). Salomatlikni organizm bilan atrof-muhitning dinamik 
muvozanati sifatida talqin qilish mumkin.
Atrof-muhitning holati ko‘p jihatdan millat salomatligi darajasini 
belgilaydi. 
Barchamizga ma’lumki, me’yordagidek hayot kechirayotgan inson 
organizmiga quyosh energiyasidan tashqari havo, suv va oziq-ovqat zarur. 

---

147
Ushbu zaxiralar organizm uchun zararli bo‘lgan aralashmalardan xoli bo‘lishi 
kerak. Bunda biz zarur oziq-ovqat, suv, havoning ekologik tozaligini nazarda 
tutamiz. Hozirgi kunda ekologik jihatdan toza oziq bilan tarkibida natriy, 
salomatlik uchun xavfli emulgatorlar, bo‘yoqlar bo‘lgan oziq-ovqatlar, toza 
tabiiy yoki sifatli filtrlangan suv bilan sanoat chiqindilaridan zararlangan suv 
– ikkisidan birini tanlashga to‘g‘ri kelmoqda. 
Odam havosiz 3 daqiqa ham yashay olmaydi. Inson bir kun davomida 24 
kg.gacha havo yutadi, bu xuddi shuncha vaqt ichida ichilgan suvdan deyarli 
16 marta ko‘pdir. 
Afsuski, havoda organizm uchun zararli bo‘lgan aralashmalar tobora 
ortib bormoqda, ichkarida, xona ichida esa uning sifati bundan ham past; biz 
hayot uchun xavfli bo‘lgan moddalar bilan to‘yingan havodan nafas olishga 
majburmiz. Bu narsa uyimizning qayerdaligiga bog‘liq emas, shahar 
tashqarisidagi hovli uchun ham, shahardagi xonadon uchun ham ushbu 
muammo birdek dolzarbdir. 
Hayotimizning asosiy qismini havoni tozalovchi tabiiy mexanizmlar 
bo‘lmagan uyda o‘tkazar ekanmiz, biz uni o‘pkamiz bilan tozalashga 
majburmiz, negaki ifloslanish muntazam davom etib turadi. 
