Microsoft Word Норматова Шоира darslik 11. 02 2015. doc

 
3-DARS 
3 A 
U ALI IBN SINO
Agar biror xorijlik Markaziy Osiyo madaniyati va ilm-fani bilan qiziqib, 
unung tarixiga murojaat qilsa, albatta, Ibn Sino degan nomni uchratadi. Kim 
tibbiyot bilan shug‘ullansa, u, albatta, Avitsena degan nomni biladi. 
Buyuk daho Abu Ali al-Husayn ibn Abdulloh ibn al-Hasan ibn Ali ibn 
Sino hijriy 370 – (milodiy 980) yilda Buxoroning Afshona, hozirgi Isfana 
qishlog‘ida tug‘ilgan. U yoshligidanoq o‘tkir zehni va ilmga qiziqiishi bilan 
hammani lol qoldirardi. Ibn Sino An-Notiliy qo‘lida tarbiya oladi. U 
astronomiya, falsafa, matematika, fizika, kimyo, tibbiyot, mantiq, adabiyot, 
mineralogiya va boshqa fanlar bilan shug‘ullangan. 10 yoshida Qur’onni yod 
olgan, 16 yoshdayoq atoqli tabib bo‘lgan. U Buxoro amiri Nuh ibn Mansurni 
davolab, saroyning boy kutubxonasidan foydalanish huquqini qo‘lga kiritgan.
Ibn Sino 1002 – yilda Buxorodan chiqib ketadi, Urganch, Obivard, Naso, 
Nishopur, Jurjon, Ray, Isfahon, Hamadon kabi shaharlarda bo‘ladi. U 1037-
yil (hijriy 428)da 57 yoshida Hamadon shahrida vafot etadi.
Agar buyuk tabibning ijodiy merosini ko‘zdan kechirsak, uning naqadar 
serqirra iste’dod egasi ekanligining guvohi bo‘lamiz. Mutafakkirning turli 
fanlarga oid 450dan ortiq ilmiy asarlar yaratganligi ma’lum. Biroq bizgacha 
Ibn Sinoning 242 tagina asari yetib kelgan, xolos. Shulardan torttasi – 
adabiyotga, beshtasi musiqaga, o‘ndan ortig‘i astronomiyaga oid asarlardir va 
h.k.
4 Ibn Sino Sharqda “Shayxur-Rais”, G‘arbda esa “Avitsenna” nomi bilan 
mashhur. Lekin u agar buyuk tabib bo‘lmaganida edi, adabiyot va 
san’atga oid ishlari bilan ham madaniyatimiz tarixida o‘chmas iz 
qoldirgan bo‘lar edi. “Yusuf qissasi” ramziy-majoziy usulda yaratilgan 
bo‘lib, Qur’on syujeti asosida yozilgan birinchi asardir. “Rasolat – at 
tayr” (“Qush risolasi”), “Uyg‘oq o‘g‘li Tirik” (“Hayy ibn Yaqzon”) 
kabi asarlari ham ramziy-majoziy uslubda, “Salomon va Ibsol” esa 
ishqiy-sarguzasht asardir. Ibn Sino shoir sifatida doston, qasida, g‘azal, 

---

172
ruboiy, fardlar yaratgan. Uning she’rlari ilm-ma’rifatga da’vat qiladi; 
shoir dunyo sirlarini bilishga intiladi, yaxshi axloqiy xislatlarni 
egallashga chaqiradi. She’riyatning nazariy masalalari uning «Musiqa 
ilmida katta to‘plam» asarida ham tadqiq etilgan. U tibbiy yo‘l-
yo‘riqlarni, ko‘rsatmalarni she’riy yo‘l bilan bayon etgan. Bular 
urjuzalar deb atalgan. Bunga sabab ularning rajaz vaznida yozilganidir.