Microsoft Word Норматова Шоира darslik 11. 02 2015. doc

fe’l zamonining qo‘llanishini tushuntirib bering. 
 
V. “Temuriylar davrida fan va madaniyat gullab-yashnagan” 
(gullab yashnagan edi, gullab-yashnagan ekan); “Xorazm va Baqtriya 
davlati shu davrda vujudga kelgan.” (vujudga kelgan va vujudga keldi) fe’l 
shakllarining ma’no farqi bormi? 
 
VI. Matndan quyida berilgan so‘zlarning ma’nosiga yaqin so‘zlarni 
toping. Ularni almashtirib qo‘llash mumkinmi?
 
 
Birinchi, bosqinchi, tarixiy, yo‘liqmoq, kattalashtirmoq, yerlar, 
qo‘shni. 
 
 

---

42
G R A M M A T I K A 
O‘ZBEK TILIDA ISH-HARAKATNING BAJARILISH PAYTINI 
IFODALASH 
(Fe’l zamonlari) 
Nutq jarayonidan oldin ro‘y bergan harakatning ifodalanishi 
(O‘tgan zamon fe’li) 
 
O‘tgan zamon fe’li nutqdan oldin ro‘y bergan harakatni ifodalaydi. 
Quyidagi turlarga bo‘linadi: 
1. Yaqin o‘tgan zamon fe’li. Nutq jarayonidan oldin ro‘y bergan yoki 
nutq jarayonida tugallangan harakatni ifodalaydi. Hosil bo‘lishi: 
Bo‘lishli shakli: 
Fe’l + di+ m, -ng, -k, -ngiz, -lar 
Bo‘lishsiz shakli: 
Fe’l +ma+di + m, -ng, -k, -ngiz, -lar 
2. Uzoq o‘tgan zamon fe’li. Nutq jarayonidan ancha oldin bo‘lib o‘tgan 
yoki umuman o‘tgan zamonda sodir bo‘lgan harakatni bildiradi. 
Bo‘lishli shakli:
Fe’l + gan+-man,-san,-miz, -siz 
Bo‘lishsiz shakli: 
Fe’l +ma-gan+-man,-san,-miz, -siz
Nutq jarayonidan ancha oldin yoki so‘zlovchi uchun ancha oldin sodir 
bo‘lgan harakatni bildiradi: 
Bo‘lishli shakli: