Microsoft Word Норматова Шоира darslik 11. 02 2015. doc

G R A M M A T I K A 
O‘ZBEK TILIDA HARAKATNING NOANIQ SHAKLINI 
IFODALOVCHI FE’LLARNING XUSUSIYATLARI 
(Harakat nomi) 
Harakat nomi harakatning noaniq shaklini ifodalaydi. Ot kabi egalik, 
kelishik qo‘shimchalarini oladi, zamonni bildirmaydi: 
Hosil bo‘lishi: 
Fe’l+-sh/–ish– o‘qish, kutish 
Fe’l+-moq – bilmoq, gapirmoq (lug‘atlardagi shakl) 
Fe’l+-v,-uv – tikuv 
-sh-, -ish shakli ko‘p ishlatiladi. 
Fe ‘l + – maslik bo‘lishsizlik ma’nosini bildiradi. 

---

37
Harakat nomi shakli modal so‘zlar bilan birgalikda qo‘llanadi. 
kerak 
shart 
O‘qi +sh (egalik qo‘sh.) mumkin ( emas) 
lozim 
zarur 
yoki 
kerak 
shart 
O‘qi+maslik (egalik qo‘sh. mumkin 
lozim 
zarur 
3-mashq. Nuqtalar o‘rniga –sh(–ish), –maslik +-im,-ing, -i(-lari), 
qo‘shimchalarini qo‘yib gaplarni ko‘chiring. 
1.Men bu vazifani qachon (topshirmoq) kerak. 2.Siz bu gapni unga 
(gapirmoq) kerak edi, u qattiq xafa bo‘ldi. 3.Ertaga siz bilan (uchrashmoq) 
mumkinmi? 4. Agar bugun ishingizni yakunlasangiz, ertaga (kelmoq) shart 
emas. 5.Har ishda me`yorni (bilmoq) kerak. Bu haqida hamma biladi-ku! 
6.Siz (ulgurmoq) kerak. Har bir vazifani o‘z vaqtida (bajarmoq) lozim.
 

 Tinglang.
Amir Temur o‘gitlari. 
 
Kengash 
 
Shunchaki 
Dilimga joylamoq
Sipohiy 
boqiy 
foniy dunyo 
qurbon qilmoq 
halokat 
qurbon qilmoq 
g‘anim 
valine’mat 
sidqidil 
lutf-marhamatlar 
Qadrlamoq 
o‘ch olmoq 
tuz totmoq 
parvardigor sofdil dargoh Himmat 
qo‘rqoq 
asli toza 
qulog‘iga quymoq
vafo qilmoq