Microsoft Word Норматова Шоира darslik 11. 02 2015. doc

IFODALANISHI 
(Buyruq mayli) 
Buyruq maylidagi fe’l biror harakatni bajarishga undash, iltimos, 
maslahat, buyurish, istak, tashviq ma’nolarini bildiradi. O‘zbek tilida buyruq 
maylidagi fe’l tuslanganda quyidagi ma’nolarni ifodalaydi: birinchi shaxs 
istak, iltimos mazmunini (Biz endi boraylik), ikkinchi shaxs sof buyruqni 
(Qo‘lingni yuv), uchinchi shaxs boshqa bir subyekt orqali beriladigan 
buyruq, iltimos ma’nolarnini bildiradi (Ayting, kirsin). 
Buyruq maylidagi fe’llarning tuslanishi 
 
Birlik 
1-shaxs. Aytay, o‘qiy 
2-shaxs. Ayt(gin), o‘qi(gin) 
3-shaxs. Aytsin, o‘qisin 
Ko‘plik 
Aytaylik, o‘qiylik 
Ayting, o‘qing 
Aytsinlar, o‘qisinlar 
 

---

36

 
 Grammatik mavzu bo‘yicha mashqlar 
 
1 - mashq. Mos fe’llarni tanlang: 
 
1. Siz topshiriqlarni o‘z vaqtida 
2. Yakshanba kuni botanika 
bog‘iga 
3. Siz ota-onangizni
4. Sen o‘zingni 
birov seni 
5. O‘zing o‘tirgan shoxga bolta 
6. O‘z uyingizni o‘zingiz 
maqtama
hurmat qiling 
maqtasin 
urma 
asrang 
boramiz 
bajaring 
 
2 - mashq. Nuqtalar o‘rniga qavs ichidagi so‘zlarni kerakli shaklda 
qo‘ying. 
Namuna:  Juda charchagansan. Yotib ozgina dam (olmoq). – Juda 
charchagansan. Yotib ozgina dam ol. 
1. Juda kech bo‘ldi. Men uyimga (bormoq) 2. Oyi, men bugun uyga 
kech boraman. Do‘stim bilan birga oshxonada ovqatlanaman. Shuning uchun 
meni kechki ovqatga (kutmaslik) 3. Sardorga ayting, u ertaga Baxtiyor bilan 
(uchrashmoq). 4. Men sizlarni mehmonga taklif qilmoqchiman, kechqurun 
soat oltida biznikiga (kelmoq). 5. Bugun kechqurun bo‘shmisan? Agar bo‘sh 
vaqting bo‘lsa, ikkalamiz tungi Toshkentni (aylanmoq). 6.Shifokor: Sizning 
do‘stingiz kasal, uning isitmasi bor. Bugun ishga (bormaslik), (yotmoq), (dori 
ichmoq). Siz unga ko‘proq suyuqlik (bermoq).