Microsoft Word Норматова Шоира darslik 11. 02 2015. doc

‘
zingizni tekshrinig
 

---

130
6. Ko‘makchi fe`lli so‘z qo‘shilmasi noto‘g‘ri berilgan qatorni toping. 
A. Kulib yubordi 
B. Ko‘rib qoldi 
C. O‘qib berdi 
D. Boshlay boshladi 
 
7. Nuqtalar o‘rniga mos qo‘shimchalarni qo‘ying. 
“Ma’naviyat” tushunchasining ilmiy, falsafiy, adabiy yoki oddiy tilda 
ifodala…adigan ko‘plab ta’rifini kel…ish mumkin. “Ma’naviyat” 
tushunchasining mazmuni faqat “ma’ni” “ma’no” degan so‘zlar doirasida 
chegarala...ib qolmaydi. Nega de...ganda , ruhiyati bilan chambarchas 
bog‘langan bu tushuncha har qaysi odam, jamiyat, millat va xalq hayotida 
hech narsa bilan o‘lchab bo‘lmaydigan alohida o‘rin tuta...di. 
A. –in, -tir, -O, -il, -il; 
B. –n, -tir, -n, -O, -O; 
C. –O, -tir, -t, -il, -il; 
D. –n, -tir, -O, -il, -O; 
 
8. Quyidagi fe’llardan orttirna nisbat yasang. 
Kelmoq, tasdiqlamoq, ochmoq, gapirmoq, ketmoq. 
A. –kaz, -tir, -dir, -tir, -qaz 
B. –tir, -t, -tir, -tir, -tir 
C. –tir, -t, -ir, -tir, -kaz 
D. –tir, -t, -tir, -tir, -giz 
 
9. Mos ko‘makchi fe’lni qo‘ying. 
Yuragi, tafakkuri, mafkurasi, niyati boshqa bo‘lgan kimsalar bundan 
buyog‘iga aravadan tushib qola .......di. 
A. boshlamoq 
B. bermoq 
C. olmoq 
D. Yozmoq 
 
10. Mos ko‘makchi fe’lni qo‘ying. 
Xomashyo zaxiralari nazorat qilinmaganligi natijasida ular tashib ket ... 
A. -ib boshlandi 
B. -a boshlandi 
C. -ila boshlandi 
D. -ishni boshladi 

---

131
SAYYORA 
Sayyora onasidan uch yuz ming so‘m olgan edi. Buni, albatta, Tursunali 
aka bilmasdi. Biroq Tursunali akaning o‘zi ham qizidan pul ayamasdi, ko‘p 
yuborardi, bundan tashqari deyarli har hafta meva-cheva, pista-bodom 
yuborib turardi. Balki shuninig uchun ham Sayyora kursdosh qizlar ichida 
eng yaxshi va chiroyli kiyinadigan qiz edi. Lekin, shu bilan birga, ba’zi 
qizlarga o‘xshab molparast emas edi. U narsa qidirmas edi, biror narsa 
kerak bo‘lsa, darrov yaqin o‘rtadagi do‘kondan topib kelardi. Lekin shu 
qiyinchiliksiz topib kelgan narsasi ham o‘ziga yarashar va hammaning 
havasini keltirar, dugonalari “ Qayerdan olding?” deb so‘ray boshlar edilar.
Sayyora odamlar bilan bo‘lishni, ular qizmi, yigitmi, baribir bo‘sh 
vaqtini zavq bilan quvnoq o‘tkazishni yaxshi ko‘rardi. Buni bilib qolgan 
yigitlar uni doimo o‘zlari bilan birga olib yurishar, uni o‘z singillaridek 
ko‘rishardi. Qizlar bilan ham uning aloqasi yaxshi edi. Kursdosh qizlar tez-
tez unikiga kelib turishar, sirlarini unga aytishar edi. 
Sayyora dadasining xatini esladi: “Abdulla yaxshi yuribdimi? U bilan 
aloqalaring qalay? Mendan salom aytib qo‘y, yaqinda maqolasi chiqqan 
jurnalni yuboraman…” 
Dadasining ilmoqli gapi uni birinchi marta turmush qurish haqida jiddiy 
o‘ylashga majbur qildi. U ko‘p yigitlarga yoqishini bilardi. Ular-chi? Ular 
unga yoqadimi? Sayyora o‘zi bilgan yigitlarni bir-bir eslab ko‘rdi. Yo‘q, 
ular unga yoqmasdi. Hammasi yaxshi yigitlar, lekin hech biri yuragini 
jizillatmaydi. Abdulla-chi? U boshqa gap. Ko‘p o‘qiydi, aqlli, tartib bilan 
kiyinadi. Bolalar hazillashib uni “Bo‘lajak Eynshteyn” deyishardi. Lekin bu 
hazilda qandaydir haqiqat bor. Hech kim uning kurs ishi, juda yengillik 
bilan tayyorlagan kurs ishi, bunchalik muvaffaqiyatli chiqadi, deb 
o‘ylamagan edi. Ba’zi uni ko‘rolmaydiganlar hasaddan yorilayozdi. Abdulla 
unga katta hurmat bilan qarar va uni doimo o‘zidan baland qo‘yar edi. Buni 
Sayyora bilardi. Shuning uchun ham u boshqa yigitlardan ko‘ra uni o‘ziga 
yaqin tutar, hatto ba’zan eng yashirin sirlarini ham unga aytib yuborar edi. 
Tanish-bilishlari ichida eng yaxshisi – shu. Lekin Sayyora uni sevadimi? 
Sevib qolishi mumkinmi? Agar sevmasa-chi? U sevgisiz hayotni istamaydi.
Bu xayollar Sayyoraning boshini g‘ovlatib yubordi. 
 
(O‘lmas Umarbekovdan)