Microsoft Word qishloq xo'jaligi mashinalari

^q=Zoo’^l/^m (104)
bu yerda, Q - bir ga yerga sarflanadigan (agronom tayinlaydi) suyuqlik, l/ga; B_t - agregatning ishchi qamrov kengligi, m; V - agregat tezligi, km/soat; n - purkagichga o ‘rnatilgan uchliklar soni.
q miqdorini 174-rasmdagi nomogramma yordamida ham aniqlash mumkin. Agronom tayinlagan Q nomogrammada belgi- lanib, u yerdagi strelka bo‘yicha kerakli B_t bilan kesishgunicha vertikal chiziq o‘tkazilib, topilgan nuqtadan gorizontal chiziq chiziladi va uni agregatning tezlik Flari bilan kesishgan nuqtasidan vertikal chiziq o‘tkazilsa, kerakli q aniqlanadi. Agar q < 50 1/ga bodib chiqsa, pnevmodiskli, q> 50 1/gabo‘lsa, ventilatorli purkash qurilmasi ishlatiladi.


321

>■

-J

/

s ч.

—j

/

л

/

- V

/

r

\

л

/ -

VA

v\

Г

\

/

»

Ч

/,

/i

^1

//

1

//«»/1

50

100

50

0

10

20

-

0

40

ч,

6,4
7.0
7.4’'


50

165. 
     rasm. Ishchi suyuqlikning zaruriy miqdorini aniqlash
     

nomogrammasi.

165. 
     rasm. Ishchi suyuqlik sarfini uchlik turlariga bog‘liqligi.
     

175-rasmdagi nomogramma yordamida uchlik ko‘zining diametriga qarab, aniqlangan q ni ta’minlash uchun kerak bodgan suyuqlik bosimi P aniqlanadi. Mashinaga uchliklar komplekti berilgan bodib, ularning turli kombinatsiyasi 175-rasmdagi


322

nomogrammada shartli I. . . VI raqamlar bilan belgilangan, ular quyidagicha ifodalanadi:

1. 
   - ko‘z teshigining kirish va chiqish diametri 2,5 mm bodgan ikkita uchlik;
   
2. 
   - ko‘z teshigining kirish va chiqish diametri 2,5 mm bodgan uchta uchlik;
   
3. 
   - ko‘z teshigining kirish va chiqish diametri 2,5 mm bodgan to‘rtta uchlik;
   
4. 
   - ko‘z teshigining kirish va chiqish diametri 2,5 mm bodgan sakkizta uchlik;
   
5. 
   - ko‘z teshigining kirish diametri 2,5 mm, chiqish diametri esa 6, 0 mm bodgan oltita uchlik;
   
6. 
   - ko‘z teshigining kirish diametri 2,5 mm, chiqish diametri esa 6, 0 mm bodgan sakkizta uchlik.
   

Purkagichning amalda sarflayotgan suyuqlik miqdorini aniqlash uchun uchliklar o'rnatilgan naychaning shlangi bilan birgalikda yechib olinib, unga polietilen plyonka kiydiriladi va (shlang qo‘shib) bogdanadi. Baklarga oddiy suv quyilib, nasos ishga tushiriladi, u ishchi tezligini olgunicha purkalgan suyuqlik plyonkaning ochiq tomonidan yerga to‘kilib turadi, uchliklar bo‘sh idishga tushirilib, bir daqiqa davomida ushlab turiladi idishga tushgan suyuqlik miqdori hisoblangan qn ga teng bodishi kerak, aks holda bosimni o‘zgartirish kerak.
Shtangali purkagich kimyoviy dorilarni obyektga maksimal yaqinlashtirilgan uchliklarda parchalangan moddalarni sepish bilan ishlov beradi. Ventilatorli purkagichga nisbatan atrof-muhitga kamroq zarar keltiradi.
Shtangali purkagich rezervuar 28 (176- a rasm), markazdan qochirma nasos (6), ishchi suyuqlikni so‘rish va bosim bilan haydash tizimlari, bosim sozlagichi (12), ejektor (30), taqsimlagich (32), yopqich (8), shtanga (25) dan iboratdir.
Rezervuarning eritma quyadigan og'ziga filtr (23) o'rnatil- gan. Rezervuarni suyuqlik bilan toMdirish uchun klapan (22) ochib qo'yilishi kerak. Rezervuardagi ishchi suyuqlikning konsentratsi- yasini bir xil ushlab turish uchun uning ichiga gidroaralashtirgich


323

(20) o‘rnatilgan. Rezervuarning oldingi devorida sath odchagich (24) qo‘yilgan.

165. 
     rasm. Shtangali purkagich sxemasi:
     

a - ish jarayonining sxemasi; b - shtanga sxemasi; 1, 2, 4, 7, 11, 18, 19, 21, 31, 33 - shtangalar; 3 - kran; 5 - kardan vali va reduktor; 6 - nasos;8 -yopqich; 9, 10 -yopish klapanlari;
12 - bosim sozlagichi; 13, 14, 23, 34 35 -fdtrlar; 15 - tutqich; 16- ikki yelkali richag; 17- reduksion klapan; 20 - gidroaralash- tirgich; 22 - to ‘Idirish klapani; 24 - sath o ‘lchagichi; 25 - shtanga; 26 - keskin yopuvchi klapan; 27 —parchalovchi uchlik; 28-rezer- vuar; 30 - ejektor; 32 - taqsimlagich; 36, 38 42, 43 44 - shtanga seksiyalari; 37 - ko ‘tarish trosi; 39, 41 - gidrosilindrlar; 40- ramka; 45, 46, 47, 48, 50 - kollektor shlanglari; 49 - amortizator.
Bosim sozlagichi ikki holatli (9) va (10) klapanlar va reduksion klapan (17) ga egadir. Klapan (17) ning sozlovchi vinti ikki yelkali richag (16) ga o'rnatilgan. Uni tutqich (15) yordamida


324


chap tomonga surilsa, bosim sozlagichning A va Fbo‘shliqlari bir - biridan ajratiladi. Richag (16) ni o‘ng tomonga surilsa, A va V bo‘shliqlari bir-biriga ulanadi va ortiqcha suyuqlik rezervuariga o'tkazib yuboriladi.
Taqsimlagich (32) ishchi suyuqlikni nasosga, rezervuardan uchliklarga uzatishi yoki chetdagi idishdan rezervuar tomonga yuborish uchun yo‘naltiradi.
Shtanga (25) traktorning orqasiga o⁴rnatilib, beshta seksiyaga boTingan qo‘zg‘almas markaziy (42), ikkita o‘rta bukiluvchi (38), (43) va ikkita chetki (36), (44) seksiyalar o‘zaro sharnirli ulangan. Shtanganing holatida seksiyalar bir chiziqda (gorizontal tekislikda), transport holatida - o‘rta va chetki seksiyalar yigTlib, deyarli tik holatga keltiriladi. Bu ishni bajarish uchun gidrosilindr (39), tros va blok (37) lar xizmat qiladi. Qo‘zg‘almas markaziy seksiya (42) m rama (40) bo‘ylab gidrosilindr (41) yordamida koTarib - tushiriladi va turli balandlikda purkashga sozlanadi.
Shtanga seksiyalaridagi shlanga - kollektor (45), (46), (47), (48) va (50) larga suyuqlikni parchalovchi uchlik (27) lar oTnatilgan. Bu uchliklarning har birida suyuqlik oqimini keskin to‘xtatadigan klapan (agar uchlik ko‘zi tiqilib qolsa) joylashtirilgan.
Rezervuarni toTdirish ikki yoT bilan bajariladi: boshqa idishda tayyorlangan suyuqlikni rezervuarning og'zidan quyiladi yoki u nasos (6) yordamida toTdiriladi. Nasos bilan toTdirish uchun taqsimlagich (32) ga filtr (34) va soTuvchi shlang (31) ni ulab taqsimlagichdagi klapanni surish hisobiga EvaD bo‘shliqlar bir - biriga ulanadi. Tutqich (15) ni burib, ikki yelkali richag (16) (klapan (17) bilan birgalikda) ni o‘ng tomonga surib qo‘yiladi. Klapan (9) va (10) lar bilan shtangaga suyuqlikni uzatadigan yoTlar yopiladi, nasos ishga qo‘shilib, ishchi suyuqlik rezervuarga yo‘naltiriladi. Suyuqlik filtr (34), shlang (31), taqsimlagich (32), shlang (33), nasos shlang (11), bosim sozlagich (12), shlang (18), gidroaralashtirgich (20) orqali rezervuarga oTadi.
Ish jarayoni. Ishni boshlashdan oldin tutqich (15) ni chap tomonga surib, yopqich 8 ni berkitish kerak. (9) va (10) klapanlarni ochib, nasos ishga qo‘shiladi. Ishchi suyuqlik rezervuardan shlang (2)9, taqsimlagich (33) ning S va D bo‘shliqlari orqali nasos (6) ga


325

keladi. Nasos uni bosim sozlagich (12) ning A bo‘shlig‘iga yuboradi. Suyuqlikning asosiy qismi shlang (21) orqali (filtr (13) va (14 )larda tozalanib) shtangadagi kollektor shlanglari (45), (46), (47), (48) va (50) orqali parchalovchi uchlik (27) largayetib boradi va parchalanib, purkaladi.

Uchliklarga yuborilgan suyuqlik miqdoridan ortiq qismi reduksion klapan (17) dagi likopchani ko'tarib, shlang (18) orqali gidroaralashtirishga kelib, rezervuarga uzluksiz quyilib turadi. A bo‘shlig‘ida shlang (21) va shtanga (25) larda doimo bosim ostidagi suyuqlik saqlanib turadi. Bosim klapan (17) yordamida sozlanib, manometr M bilan odchanadi.
Shtangani shunday balandlikka o'rnatish kerakki, yonma - yon ohnatilgan uchliklarning yer yuzasiga bir tekis ishlov berishi ta’minlansin.
Purkagichning qamrov kengligi 18-22 m, purkash dozasi 75- 30 1/ga, ishchi tezligi 12 km/soatgacha, ish unumi 9-10 ga/soat bodishi mumkin.


6-§. Aerozol generatori
Bog⁴ va chorvachilik fermalaridagi zararkunandalarga qarshi zaharli moddadan olingan aerozol (tuman) bilan ishlov berib kurashadilar. Aerozol hosil qilinganda zaharli modda zarrachalarga aylanib, boshqa usul bilan yetib bora olmaydigan joylarni qamrab oladi, yuksak samara beradi. Aerozol tumani generator yordamida tayyorlanadi.
Generator aerozolni termomexanik yoki mexanik usulda hosil qilishi mumkin. Ishchi suyuqligi avval termomexanik usulda qizdiriladi, qisman bugdanadi, so‘ngra qizigan gaz ta’sirida mayda zarrachalarga parchalanadi, so‘ng tashqariga bosim bilan chiqib, nisbatan sovuq atmosferaga tez yoyilib soviydi va tumanga aylanadi. Generator soplosidan chiqqan aerozol harorati 2 m masofadan keyin atrof-muhit haroratiga tenglashadi.
Mexanik usulda aerozol hosil qilishda, ishchi suyuqlik ventilatordan yuborilgan havo ta’sirida parchalanib, tashqariga purkaladi.


326




Termomexanik usulda aerozol hosil qiluvchi generatorning texnologik sxemasi 177-rasmda ko⁴rsatilgan. Haydagich (12) yordamida tashqi muhitdan so‘rilgan havo, yuqori bosim bilan yonish kamerasi (8) ga kiritiladi. Havoning bir qismi o‘txona ichiga kirib, forsunka (5) dan tomchilayotgan benzinni parchalaydi. Bak (1) dan oqib tushayotgan benzin miqdori kran (4) bilan rostlanadi.


- - \
*Л s Ч
²¹ 22 1 ² з 4 5 ⁶ ' /- /
f' лцл


K- "


13


14


benzin •“ issig goz
suyuq pesfilsid —o—aerozol

177. 
     rasm. Aerozol generatori ish jarayoni:
     

1 - benzin miqdorini o ‘zgartiradigan klapan; 2 -o ‘tdon diffuzori;
3 - benzin yonadigan o ‘tdon; 4 - sozlash vinti; 5 -yonish kame-
rasi; 6, 14, 19 -fdtrlar; 7- benzin baki; 8 - tortqi; 9 - nay;
10- kran; 11 - soplo; 12 -purkash uchligi; 13 - qizdirilgan havo
karnayi; 15 - kimyoviy zahar so ‘rish naychasi; 16- kimyoviy
zahar idishi; 17 - elektr uchqunlatgich; 18- nasos; 20 - benzin;
21 - benzin miqdorini o ‘zgartiradigan kran; 22 - kompensator;
23 - vint.
Yonish kamerasida hosil bodgan yonuvchan aralashma elektr uchqunlatgich (7) ta’sirida alangalanadi. Olov trubasi (9) da yonilgT toTa yonib boTadi, hosil boTgan issiq gaz haydagichdan kelayotgan havoga aralashib katta (250-300 m/s) tezlikda soplo orqali oTadi, rezervuar (2) dan truba (3) orqali keladigan ishchi


327

suyuqligini parchalovchi uchlik (10) yordamida mayda zarrachalar- ga aylantiriladi. Ishchi suyuqligining zarrachalari issiq (200°C) gazlar ta’sirida bugdanadi va tashqariga chiqib, tez sovib, zaharli tumanga aylanadi. Tuman o'simlikka bir tekis oTiradi. Sovuq aerozol hosil qilishda - elektr uchqunlatgich va benzin baki uzib qo‘yiladi. Olov trubasi o‘rniga tirsakli truba o‘rnatiladi. Bakdan kelgan ishchi suyuqligi haydagich (12) dan yuborilgan havo ta’ sirida parchalanib tashqariga chiqadi va sovuq tumanga aylanadi.

7-§. Gerbitsid purkagich
Chigit urugdarini ekish hamda vegetatsiya davrida begona oTlarni yo'qotish uchun himoya zonalariga gerbitsid purkaladi.

177. 
     rasmda chigit seyalkasiga o‘rnatilgan gerbitsid purkagich ko‘rsatilgan. Uning asosiy qismlari: rezervuarlar (1), rotorli nasos (2), so⁴ruvchi shlang (3), haydash shlangi (4), ishchi shlang (5), parchalovchi uchliklardan iboratdir.
     

Purkagich quyidagi tartibda ishlaydi: rotorli nasos (2) ga ha- rakat traktorning quvvat olish validan keltiriladi. Rotorli nasos so⁴- rish shlangi (2) orqali suyuqlikni haydovchi shlang (4) gayuboradi. U yerda ishchi suyuqlik aralashtiriladi va parchalovchi uchlik (6) ga uzatiladi. Uch yoTli kran kerakli holatga qo‘yilsa, maxsus idishdagi eritmani yoki ariqdagi suvni nasos rezervuarga yuboradi.
Ekishda har bir qatorning 25-30 sm kengligiga 130-200 l/ga gerbitsid eritmasi sepiladi. Nasos hosil qiladigan ishchi bosim 0, 15 MPa. Har bir uchlik daqiqasiga 1, 3 litrgacha suyuqlik sarflaydi.
Agronom tayinlagan Q me’yorni (l/ga) ta’minlash uchun uch- liklardan daqiqasiga sepilishi kerak boTgan suyuqlikning miqdori
^q=!^30’ ^l/^min (¹⁰⁵)
buyerda, Q - bir gektarga sepiladigan gerbitsidning miqdori, l/ga; B_t - agregatning ishlov berish qamrov kengligi, m; V - agregat tezligi, km/soat.


328

178-rasm. Gerbitsid purkagichning ish jarayoni sxemasi:
1 - rezervuar; 2 - rotorli nasos; 3 - so ‘rish shlangi;
4 - haydash shlangi; 5 - ishchi shlang; 6 - vtulka.

177. 
     rasm. Kultivatsiyalashda dori sepish sxemasi:
     

1 - uchlik; 2 - gryadil.
Atmosfera harorati 28°C dan ortiq bodsa, gerbitsid sepishni to‘xtatish lozim.
Agar yosh g‘o‘za kasallanib, unga oz miqdordagi dori sepish lozim boMib qolsa, gerbitsid purkagichni kultivatorga o'rnatib, uchliklarini gryadillarda 179-rasmdagidek joylashtirib, ishlov
329




berish mumkin. Bu usulda ishlov berganda, ventilatorli pur- kagichga nisbatan dori eritmasining sarfi 50% gacha kamayadi, chunki qator oraliqlaridagi ochiq yerlarga dori sepilmay, faqat g‘o‘za tuplariga sepiladi.
Namunaviy test savollari

1. 
   Ekin zararkunandalariga qarshi kimyoviy usulda kura- shishning zarurligi qanday belgilanadi?
   
2. 
   Kasalliklarga qarshi ekinga purkalayotgan dori eritmasi qanday darajada parchalanishi ma’qul hisoblanadi?
   
3. 
   Eritmani parchalash jarayonini kuchaytirish maqsadida nega uni turbulent oqimga keltirish kerak?
   
4. 
   Ventilatordan chiqqan erkin havo oqimining atmosfera muhitida tarqalish jarayoni qayerda e’tiborga olinadi?
   
5. 
   Qanday sabablarga ko‘ra shtangali purkagichdan foyda- lanish afzalroq hisoblanadi?
   
6. 
   Nima sababli ventilatorli purkagichni ishga tayyorlashda ishchi suyuqlik miqdori nomogramma yordamida aniqlangani ma’qul?
   
7. 
   Qanday sharoitda aerozol generatoridan foydalanish kerak?
   
8. 
   Gorizontal shtangadagi uchliklar orasi qanday aniqlanadi?
   

330