Microsoft Word статистика лотин 14. doc

5.5. O‘zgaruvchanlik ko‘rsatkichlari va ularning hisoblanishi. 
O‘rtacha miqdorlar to‘plamning umumiy jihatlarini ifodalab 
bersada, bu to‘plamga kiruvchi alohida miqdorlar o‘rtachadan qanchalik 
farq qilishini ko‘rsatmaydi. To‘plam bo‘yicha hisoblangan o‘rtachadan 
uni tashkil etuvchi alohida miqdorlar farqi kichik bo‘lsa, bu hisoblangan 
o‘rtacha haqiqiy, real bo‘ladi. Aksincha o‘rtacha va alohida miqdorlar 
o‘rtasidagi farq juda katta bo‘lsa, bu hisoblangan o‘rtacha ishonchsiz, 
xodisa o‘zgarishini real ifodalamaydigan bo‘ladi. 
O‘zgaruvchan belgining farqlarini (tebranishini) aniqlash 
ijtimoiy-iqtisodiy xodisalarni o‘rganishda muhim ahamiyatga ega. 
O‘zgaruvchan ko‘rsatkichlar natijasida to‘plamning bir xilligini, 
ularning o‘zaro bog‘liqligini, o‘rtacha miqdorning turg‘unligini ( tipik 
ekanligini) aniqlash mumkin. 
 
O‘zgaruvchanlik ko‘rsatkichlari quyidagilardan iborat: 
Hisoblash tartibi 
t/r 
Ko‘rsatkichlar 
ishora 
oddiy qatorda 
vaznli qatorda 
1 
O‘zgaruvchanlik ko‘lami 
(kenglik) 
R 
R = Xmax - Xmin 
2 
O‘rta chiziqli (mutloq) 
tafavut. 
−
d
Σ(x - 
х
) 
−
d
= -----------; 
n 
Σ (x - 
х
) f 
−
d
= -------------: 
Σf 
3 
O‘rta kvadrat chetlanish 
(dispersiya) 
σ
2
∑(x- 
х
)2 
σ
2
= -----------: 
n 
∑(x - 
х
)2f 
σ
2
= -------------: 
Σf 
4 
O‘rta kvadratik chetlanish. 
σ 
Σ (x-
х
)
2
σ = √ ----------- 
n 
(x - x)2f 
σ = √-------------; 
Σf 
5 
O‘zgaruvchanlik 
koeffitsiyenti. 
V 
σ x 100 
V=------------;
х
Statistikada variatsiya deyilganda to‘plam birliklari o‘rtasidagi 
farqlar, chetlanishlar ya’ni biri-biridan o‘zgaruvchanligi tushiniladi. 

---

48 
O‘zgaruvchanlik ko‘lami (R- ba’zi kitoblarda variatsion kenglik) 
deyilganda o‘rganilayotgan belgining eng katta va eng kichik miqdorlari 
o‘rtasidagi farq tushuniladi.