Microsoft Word Улыума касиплик

Empirizm  agımının`  ta`repdarları  «Jan`a  tuwılgan  bala»  yag`ınıy    «tap  -  taza 

taxta», og`an o`mir ha`m ondag`ı talaplar o`zinin` nızamlıqların jazadı ha`m bala olarg`a  

so`zsiz  boysınıwga  ma`jbu`r.  Bul  ag`ımnın`  tiykarın  salıwshılardan  biri  Dj.  Lokk  bolıp 

onın`  pikirinshe,  tuwma  pikirler  yaki  ideyalar  bolıwı  mu`mkin  emes,  olar  qalew  –tilek 

ha`m  awırıw  sıyaqlı  elementar  seziwlerdin`  qayta    isleniw  na`tiyjeleri  esalanadı. 

Turmısta a`ne sog`an  uqsas tu`rli seziwler ha`m ideyalardın`  assotsiatsiyasi ju`z beredi. 

 

G.  Leybnits  Lokka  bunı  biykarlap,  turmısta  taza  doska,  sap  taza  doskanın`  o`zi 

bolmaydı,  hatteki  en`  jaqsı    silliqlang`an  marmar  ju`zinde  ha`m      sezilerli  darejede 

tesiklar,  oylı-ba`lentlikler  tuwma  belgiler  boladı,  olar  intalılılarday  insan  taqdirinde  

belgili  darejede  rol`  oynaydı.  Bul  eki  iri    ag`ım  tarepdarları  ortasındag`ı    tartısıwlarg`a 

shek koyıw  maqsetinde    F. Gal`ton bir qatar ekspermental  izertlewler o`tkerip, ha`r  bir 

individge  ta`n    differentsial  qa`siyetler  bar  bolıwın    G`egizekler  metodıG`  ja`rdeminde 

tiykarlawga  urıngan. To`mendegi - tablitsada Gal`ton tarepinen na`siliy  ha`m arttırılgan  

sıpatlar munasibeti ta`repinen anıqlang`an na`tiyjelerden keltirilgen. 

---

 

31

 

Ata - analar    Balalar 

Muzıkag`a beyim 

Muzıkag`a beyim emes 

Muzıkaga beyim 

          86% 

          7% 

Muzıkag`a 

beyim 

emes 

          26% 

         68% 

 

 

Egizaklardegi  muzıkaga  korrelyatsion  ko`rsetkishi  joqarı  bolıp    (p  0.7),  egizek 

bolmaganlardan  adewir parq qıladı. (p   0.3 – 0.4). 

 

Gal`tondan  keyingi  izertlewlerde    muzıkag`a  bolg`an  qabilette  ana  tilinin` 

qa`siyetleri ta`sir etiwi anıqlandı U`  jumsaq   - tonal  yaki keskir  - tonal bolmagan tiller. 

Ma`selen,  keskinrek  esaplangan  rus  tilinde    soyleytug`ın  balalardag`ı  muzıkanı  qabıl 

etiw  jumsak,  tonal  tillerde  soyleytug`ın  vet`namlıqlardın`    qabıl  etiwinen  adewir  

ko`rsetkishler tomen bolg`an. 

 

Biraq joqarıdagı pikirler ha`m tartısıwlardın` kelip shıgıw  sebebi tu`sinikli  bolıwı 

kerek:  olar  insannın`    anıq  bet  alpetin    tu`siniw  ha`m  onın`  minez-kulqın  basqarıw 

mu`ta`jliklerinen  kelip  shıgadı.    Demek,  insan  ja`miyet  agzası  sıpatında  onın` 

normalarına  amel  qıladı,  onın`  ku`tiwlerine  juwap  beredi  ha`m  o`z-is-ha`rketin  onın` 

talaplarına    muwapıq  etiwge  ha`reket  etedi.  Sol  ko`z-karastan  kelip  shıgıp,  shaxs 

fenomenına  tu`sinik beriw mu`mkin. 

 

 Sh  a  x  s    -  sotsial  ha`m  shaxslar  aralıq    mu`na`sibetlerdin`  na`tiyjesi,  sanalı 

xızmettin` sub`ekti bolg`an individ. Shaxsqa tiyisli  en` ahmiyetli bolg`an ta`riplew ha`m 

onın`    ja`miyettegi  quramalı    sotsiallıq  munasibetlerge    tuwrıdan-tuwrı  baylanıslı, 

ja`myetlik xızmetke qarata ha`m ob`ekt, ha`m sub`ekt bolıp esaplanadı. 

 

Shaxsqa tiyisli bolg`an bolg`an normalardan biri  sol, ol sırtqı, sotsiallıq ta`sirlerdi  

o`z sanası ha`m qabıl etiwi menen  qabıllap (ob`ektti), son`ınan sol tasirlerdin`  sub`ekti 

sıpatında xızmet ko`rsetedi. Apiwayı qılıp aytqanda, Adam balası  kishken`e waqtınan aq  

G`menin` turmısımG`, G`bizin` du`n`yaG` degen sotsiallıq  ortalıqqa tu`sedi. Bul ortalıq 

sol  biz  bilgen  ha`m  ha`r  ku`ni    sezinetug`ın  siyasat,  xuqıq,  mor`allık    du`n`yası  boladı. 

Bul  ortalıq  -  kelisimler,  tartısıwlar,  birge-islesiwler,  dastu`rler,  u`rp-a`detler,  ha`r  qıylı 

tiller    du`n`yası  bolıp,  ondag`ı  ko`plep  nızamlıqlarga    ko`pshilik  wlıwma  kosıladı, 

ayrımları  bir  ta`repleme  qosıladı.  Bul  sonday  nızamlar  ha`m  normalar  alemi,  olarga 

a`mel  etpew  ja`miyet  tarepinen  qaralanadı.  Usılardan  kelip  shıgatug`ın  juwmaqlar  sol, 

shaxs ja`miyetke karata barlıq ta`rtip – nızamlardı qabıl etiwshi  sub`ekt bolsa, ja`miyet –