Microsoft Word xulqi ogishgan bolalar psixologiyasi

2-MAVZU: IJTIMOIY MYe'YOR VA IJTIMOIY OQISH Ryeja

1. 
   “Ijtimoiy mye'yor” tushunchasi
   
2. 
   Psixologiyada mye'yorlar
   
3. 
   Ijtimoiy mye'yor turlari va uning ishlash myexanizmlari
   
4. 
   Ijtimoiy og’ish
   

“Ijtimoiy mye'yor” tushunchasi

Mye'yorlar tushunchasi har qanday dyeviatsiyaning boshlanishi hisoblanadi. Og`ishgan xulq o`z ta'rifi bo`yicha ijtimoiy mye'yorlardan og`ishgan xulq bo`larkan, ijtimoiy mye'yorlar maxsus ko`rib chiqishga munosib.

Har qanday tizim mavjud bo`lishining asosiy shartlaridan biri uning qandaydir muvozanat qolatini saqlab turishga layoqatidir.

Insoniyat tarixi tartibsizlik shubhasiz parchalanishga olib kyelishiga ishonchli misollar kyeltiradi va aksincha tartiblilik va kyelishuvga intilish jamiyat va umuman qayotning mavjud bo`lishi uchun kafolat bo`lishi mumkin. Mye'yorlar jamiyat tizimini qochib bo`lmaydigan o`zgarishlar sharoitida qayotga layoqatli muvozanat qolatini tutib turuvchi myexanizmi hisoblanadi. Jamiyatda bir vaqtning o`zida turlicha– ilmiydan tortib jinoiygacha mye'yoriy submadaniyat mavjud.

Umuman olganda mye'yor tushunchasi yetarlicha munozarali hisoblanadi. Lotin tilidan tarjima qilganda “mye'yor” – qoida, namuna, ...... Tabiiy va gumanitar fanlarda mye'yor tizimni saqlash va o`zgartirish uchun yo`l qo`yilgan o`lchov, chyegara sifatida tushuniladi. Ijtimoiy mye'yorlar mavjud mye'yorlar turining biridir (tyexnik, biologik, estyetik, tibbiy va boshqalar bilan bir qatorda). Ijtimoiy mye'yor – ijtimoiy jamiyat (guruh, tashkilot, sinf, jamiyat) o`z a'zolariga munosabatlar va faoliyatni boshqarish maqsadida bayon etgan umid va talablar yiqindisi [1, 29-b.].

Ijtimoiy mye'yor aniq bir jamiyatda odamlar, shuningdyek, ijtimoiy guruhlar va tashkilotlarning yo`l qo`yilgan yoki majburiy axloqida tarixan vujudga kyelgan oraliqni mustaqkamlaydi. Tabiiy-ilmiydan farqli ravishda ijtimoiy mye'yor rivojlanishning xolis qonunlariga muvofiq kyelishi va muvofiq kyelmasligi mumkin. Oxirgi qolatda mye'yorning o`zi (masalan, totalitar jamiyat qonunlari) anomal va undan og’ish mye'yoriydir. Buning oqibatida ijtimoiy og’ishlar nafaqat salbiy, tizimning ishlashini buzuvchi, balki uning istiqbolli rivojlanishini raqbatlantiruvchi, ijobiy bo`lishi mumkin, masalan, ilmiy va badiiy ijod.

Ijtimoiy mye'yorlar ko`rinishi o`zining barcha ko`p obrazlilikda quyidagi asosiy xususiyatlarga ega: ob'yektivlik, tarixiylik, univyersallik, sxyematiklik, qat'iylik. Ushbu xususiyatlar anglatadiki, mye'yor tarixan ishlab chiqilgan, umumlashtirilgan ijtimoiy amr bilan barcha odamlar tomonidan va har qanday vaziyatda bajarilishi uchun majburiy hisoblanadi.

Ijtimoiy mye'yorning mansublilik va dinamiklikdyek xususiyati alohida qiyinchilik tuqdiradi. Tarix o`sha birgina ko`rinish uchun turlicha madaniy ...... misollariga boy. Axir insonning modada birmuncha aniq ifodalangan tashqi qiyofasiga bo`lgan talablar ko`z o`ngimizda o`zgarmoqda. Boshqa yorqin misol – qator davlatlarda ayol axloqining jins rolidagi radikal o`zgarishlar. Jinsiy axloqqa ustanovka ham darrov qarama-qarshi tomonga o`zgaradi. Masalan, yevropa mamlakatlarining tarixida biz quyidagi myetamorfozni kuzatishimiz mumkin: qadimgi dunyoning poligamiya va orgazstik madaniyatidan – Yangi davrning zolim qarshiliklari orqali – oxirgi o`n yillikning jinsiy inqilobiga, jinsiy munosabatlarda to`liq ozodlik va gomosyeksual nikoqlarning qonuniylashgunicha.

Ijtimoiy mye'yorlarning sanab o`tilgan xususiyatlari ko`pincha individual ongda salbiy tuyqular – oddiy tushunmovchilikdan ochiq e'tirozgacha tuqdirishi mumkin. Shaxs manfaatlari va mye'yorning ryepryessiv tabiati o`rtasidagi nizo odamparvarlik jarayonlari bilan birmuncha tyekislanadi. Zamonaviy rivojlangan davlatlarda jamiyatning qonunga rioya qilishdagi kuchlanish Tyendyentsiyasi individuallik ko`rinishida ayon bo`ladi.

Umuman olganda tyegishlilik va ichki qarama-qarshilikka qaramay ijtimoiy mye'yorlar har qanday jamiyat qayotida byebaho boshqaruvchi rolni o`ynaydilar. Ular ushbu jamiyat uchun ayni vaqtda istalgan mye'yoriy-ma'qullangan harakatlar maydonini yaratadilar, bu bilan shaxsni uning axloqiga qaratadilar. Ular jamiyat tomonidan nazorat vazifasini bajaradilar, namuna bo`lib xizmat qiladilar, axborot byeradilar, axloqni baholashga imkon byeradilar, uni oldindan aytib byeradi. Odamlar ularga qanday munosabatda bo`lmasinlar mye'yorlar mavjud va uzluksiz harakatlanadi.