Mikrobiologiya fani va uning vazifasi mikrobiologiya fanining qishloq xòjaligidagi ahamiyati

Shtam nima ?
Shtamm (nem. tana, asos) — morfologik va fiziologik xususiyatlari oʻrganilgan mikroorganizmlarning sof oʻstirib olingan namunalari. Bir turdagi bakteriya, virus, mikroskopik zamburugʻlarning oʻzi yashash manbalari va qator xususiyatlari, mas, antibiotiklarga sezgirligi, toksinlar, fermentlar hosil qilishga layoqati va boshqalar bilan bir-biridan farq qiladigan juda koʻp Sh.larga ega boʻladi.

SH.lar yetishtirish morfologik belgilariga koʻra mitselial, mikroskleriotsial, koloniyalari tez va sekin oʻsadigan va h.k. Sh.larga boʻlinadi. Sanoatda oqsillar, antibiotiklar (shu jumladan, fermentlar), organik kislotalar va boshqalarning mikrobiologik sintezida qoʻllanadigan mikroorganizmlarning sof oʻstirib olingan Sh.lari seleksiya natijasida olingan yovvoyi Sh.larga nisbatan sermahsul hisoblanadi.ima.

Idoraning xulosalari Angliyada tasodifiy tanlab olingan va «COVID-19» tashxisi qo‘yilgan 6 ming kishining ma’lumotlarini qayta ishlash natijasida chiqarildi.

Hid va ta’m sezmaslik kabi alomatlar yangi shtamm bilan kasallanganlarda kamroq uchramoqda. Ammo ular hali ham kasallikning uchta asosiy alomatlari (yuqori isitma, yaqinda paydo bo‘lgan doimiy yo‘tal va ta’m sezuvchanligini o‘zgarishi) orasida.

Kasallanganlarning aksariyatida ushbu uchta alomatdan kamida bittasi namoyon bo‘lmoqda.

Statistika idorasi xodimlari yangi «COVID-19» shtammiga ijobiy test olishdan oldin bir hafta davomida bemorlar boshdan kechirgan alomatlarni tahlil qildilar. Ular «asl» (avvalgi) shtammni yuqtirganlarning alomatlari bilan taqqoslandi.

Bunda 2020 yil noyabr oyining o‘rtalaridan 2021 yil yanvar oyining o‘rtalariga qadar kasal bo‘lgan odamlarning natijalari hisobga olindi. Ma’lumotlar shuni ko‘rsatdiki, yangi shtamm birinchi holatda bo‘lgani kabi uchta emas, ikkita gen bilan mos keladi.

3,5 ming kishidan iborat yangi shtammni yuqtirganlar guruhidan:

35 foizi yo‘tal;
32 foizi charchoq;
25 foizi mushak va tana og‘rig‘i;
21,8 foizi esa tomoq og‘rig‘idan shikoyat qilgan.
Oldingi shtamm bilan kasallangan 2,5 ming kishilik guruhdan:

28 foizi yo‘tal;

29 foizi charchoq;
21 foizi mushak va tana;
19 foizi esa tomoq og‘riganini aytgan.
Ma’lum bo‘lishicha, yangi shtammni yuqtirganlarning 16 foizi ta’m sezuvchanligini, 15 foizi hid sezish qobiliyatini yo‘qotgan. Bu eski shtamm bilan kasallangan odamlardagiga qaraganda kamroq (ikkala holatda ham 18 foiz).

Bosh og‘rig‘i, nafas olish qiyinlishuvi yoki diareya va qayt qilish holatlari bo‘yicha ma’lumotlar ikki shtammda ham bir xil bo‘lgan.

Olimlarning fikriga ko‘ra, virus tarkibidagi ba’zi bir o‘zgarishlar organizmning immun reaksiyasiga ta’sir qilishi va infeksiyani keltirib chiqaradigan alomatlarga ham ta’sir qilishi mumkin. Yangi shtammni yuqtirganlarning organizmida virus intensiv ravishda ko‘payib ketish ehtimoli yuqoriroq. Bu esa infeksiyaning butun tanaga kengroq tarqalishiga hamda kuchli yo‘tal, mushaklarda og‘riq va charchoq paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin.
U chindan ham yuqumlimi?
Koronavirusning yangi B.1.1.7 shakli tez sur’atlarda tarqalishi bilan dunyo olimlari e’tiborini tortdi va yangi shtamm tariqasida ifoda etildi. Xususan, yangi shtamm Buyuk Britaniyada boshqa mamlakatlarga qaraganda 70 foizga tezroq tarqalishi qayd etilgan.

Ayni paytdagi virus avvalgisidan 20 ta jihati bilan ajralib turadi. «Britancha» shtamm ikki oy mobaynida 17 ta jihati o‘zgarib, tez mutatsiyaga uchramoqda. Shuningdek, u o‘ta yuquvchan va yoshlarni ham zararlay olishi mumkun bo‘lganligi bilan ham xavflidir.

Virus mutatsiyasini uzoq vaqt onkologik kasallikka chalingan va immunitetni bosuvchi dori vositalarni qabul kilgan inson organizmida uzoq muddat mutatsiyaga uchrashi natijasida yuzaga kelgani qayd etilmoqda.