Mikrobiologiya va
Download 1.89 Mb.
|
Mikrobiologiya va immunologiya. S. Kurbanovа
|
10- у asm.
Amaliy ishlar uchun topshiriqlar amaliy ish. Stafilokokk agarli kulturasidan surtma tayyorlash. gensian binafsha bo‘yog‘i bilan bo‘yash? mikroskopda ko'rish va rasmini daftarga chizish amaliy ish. Streptokokk bulonli kulturasidan surtma tayyorlash, gensian binafsha bo'yog'i bilan bo'yash. mikroskopda ko'rish va rasmini daftarga chizish. amaliy ish. Ichak tayoqchasi agarli kulturasidan surtma tayyorlash, fuksin bo'yog'i bilan bo'yash. mikroskopda ko'rish va rasmini daftarga chizish. 24
Vaziyatli masalalar Viloyat markazida bakteriologik laboratoriya ochilishi kerak. Uning laoliyat ko'rsatishi uchun qanday sharoit yaratilishi lozim. U qanday as- bob-uskunalar bilan jihozlanishi kerak? Bakteriologik laboratoriyaga olib kelingan ashyodan surtma tayyorlab oddiy usulida bo's ash kerak. Buning uchun vrach-bakteriologga qaysi laboratoriya jihozlari lozim? Bemordan olingan ashyodan bakteriologik surtma tayyorlandi. Murakkab va oddiy bo'yash usullarining farqi nimada? Nazorat savollari 1 .Bakteriologik. serologik va virusologik laboratoriyalarni tashkil qilish hamda ularni jihozlash prinsiplari nimaga asoslanadi? Biologik mikroskopda ishlash ijoidalari nimadan iborat? 3.Surtmani fiksatsiya qilishdan maqsad nima? 4.Surtma to'g'ri tayyorlanganligini qanday haholash mumkin? 5.Sharsimon bakteriyalar surtmada qanday joylashadi? Tayoqchasimon bakteriyalarning о ziga xos/igi nimda? Spiral, egilgan va ipsimonlar morfologiyasining о'ziga xosligi nimada? 25 2. MASHG‘ULOT Mavzu.Bakteriyalar struktura tuzilishi. Bakteriyalarni murakkab bo‘yash usullari. Spiroxetalar, rikketsiyalar, xlamidiyalar, aktinomitsetlar, zamburug‘lar, sodda jonivorlar morfologivasining o‘ziga xosligi. Mashg‘uIot rejasi. Bakteriya shakllari va ularni tekshirish usullari. Bakterial hujayralarning ultura struktura tuzilishi Murakkab bo‘yash usullari. Spiroxetalar morfologiyasi va strukturasini o'rganish usullari. Rikketsiya, xlamidiya va mikoplazmalar morfologiyasi va strukturasini o‘rganish usullari. Namoyish qilish Bakteriya kulturalaridan surtmalar tayyorlash va ularni bo'yash usuli. Murakkab bo‘yash usuli bilan bo‘yalgan surtmalardagi bakteriyalarning turli morfologik shakllari. «Osilgan», «ezilgan» tomchi preparatidagi bakteriyalar harakatini aniqlash. Stafilokkok kulturasidan tayyorlangan surtma. Gram usuli bilan bo‘yalgan. Ichak tayoqchasi kulturasidan tayyorlangan preparatlar. Gram usuli bilan bo'yalgan. Kapsula hosil qiluvchi bakteriyalarning sof kulturasidan tayyorlangan surtma. Burri-Gins usuli bilan bo'yalgan. Volyutin donachasi bo'lgan achitqi zaburug'ining sof kulturasidan tayyorlangan surtma. Neysser usuli bilan bo‘yalgan. Spora hosil qiluvchi bakteriyalarning sof kulturasidan tayyorlangan surtma. Ojeshko usuli bilan bo'yalgan. Kislotaga chidamli bakteriyalarning sof kulturasidan tayyorlangan surtma. Sil-Nelsen usuli bilan bo‘yalgan. Oqish treponemaning Burri usuli bilan bo'yalgan preparati. 26 Rikketsis alarning kulturasidan tayyorlangan. Romanovskiy-Gimza usuli bilan bo'yalgan preparati. Xlamidiyalarning kulturasidan tayyorlangan, Romanovskiy-Gimza usuli bilan bo'yalgan preparati. Spiroxetalar. rikketsiya va xlamidiyalarning elektron mikroskopik fotosuratlari. Bakteriya hujayrasining ulturastrukturasi Bakteriya hujayrasining hozirgi kunda yaxshi o'rganilgan tarkibiga quyidagilar kiradi: hujayra qobig'i, sitoplazma va tashqi strukturalari. Hujayra qobig'i tarkibiga o'z navbatida kapsula. hujayra devori va sitoplazmatik membrana kiradi. Sitoplazmada esa nukleoid. ribosoma va kiritmalar joylashgan. Avrim bakterivalarda tashqi strukturalar. xivchinlari va tukchalari mavjud. Bir qator bakteriyalar sporalar hosil qiladi. Sporasi bakteriya tanasini o‘lchamidan kichik bo' 1 ishi mumkin (Bacillus) va tana o'lchamidan katta bo' 1 ishi mumkin (Clostridium—so'zi yunoncha bo'lib urchuq. duksimon ma'nosini anglatadi). Sporasi hujayrada terminal, subterminal yoki markaziy tarzda joylashadi. Bakteriyalarni hujayra devori - mustahkam. qayishqoq struktura birligi boMib. bakteriya hujayrasini tashqi tomondan sitoplazmatik membrana bilan o'rab turadi. Lipotehoy kislotasi Tcxoy kislota Pepti- doglikan Peripkiz- matik bo'shliq Plazmatik membrana H-atsetilmuramin kislota. H-atseiil dvuko- ‘zamin Peptaglitsin ko'rik Gianunusbat bakteriyalar hujayra devoriningf tuzilishi Peptidoglikiuuiing kimyo\iy tuzilislii rasni. Prokariot hujayra devori o'zining tuzilishi va kimyoviy tarkibi bilan eukariot hujayralarning hujayra devoridan farq qiladi. Hujayra devorining asosiy tarkibidan biri prokariotlarda peptidoglikan (murein. 27 mukopeptid) hisoblanadi. Eukariot va boshqa hujayralarda bu mukopeptid uchramaydi. Peptidoalikan bir-biri bilan parallel joylashgan, qaytalanib keluvchi, elikozidli bog'lar bilan bog'lanuvchi N- atsetilglyukozam.n va N-atsetiimuramin kislotalar qoldig'idan iborat, murakkab pohsaxand hisoblanadi. Bakteriya hujayrasi devorining kimyov.y tork.bi va tuzilishi ma’lum wr bakteriyalar uchun doimiy hisoblanib muhim diagnostik ahamiyatga ega. Hujayra tuzilishiga qarab prokanotlarga kiruvch, eubakteriyalar ikkita katta guruhga bo'hnadi. Agar, ksatsiya qilingan eubakteriya hujavrasi oldin kristall fiolet va key.n yod bilan .shloy benlsa, bo'yalgan kompleks hosil bo'Iadi. Keyingi bosqichlar.da eubaktenyan, spirt bilan ishlov bersak, hujayra devorining strukturasiga qarab hosil bo'lgan kompleksni taqdiri ikki ko'rinishda bo'Iadi. Binnchi guruh gramm musbat deb nomlanuvchi bakteriyalarda kompleks spirtda yuvilib ketmaydi binafsha rangi saqlanib qoladi. Grammanfiy eubaktenyalarda esa spirtda kompleks yuvilib ketadi va rangsizlanadi. Ma lum bo'lishicha kompleks eubakteriyalarning protoplastida hosil bo'Iadi, lekm spirt bilan keyinchalik yuvilib ketishi, yoki, ketmashg, hujayra devorining strukturasiga bogMiq ekan. Grammusbat va grammanfiy bakteriyalarnmig hujayra devori o'zining kimyoviy tarkibi (1-jadval) va strukturasi bilan (ll,12-rasm)lar farq qiladi. /V J (Pora Braun lipoprotein ер* — \j Fosfolipidlar Pepti doglikaj 1 Integrall oqsillar Gmmmanijy bakteriyalar devorining ttizilislii Lipopoli- saxarid Tashqi membrana ] Periplazmatik bosliliq j va pepti- doalikan Plazmatik membrana rasm. Grammusbat bakteriyalarni hujayra devorida peptidoglikan hujayra devorini asosiy massasiga nisbatan (40—90%) ni, gram manfiylarda esa (1 — 28
Grammanfiy bakteriyalar hujayra devorining Grammusbat bakteriyalarga nisbatan yupqaligi uning o'tkazuvchanligini yuqori bo'lishiga olib keladi. Shunday qilib gensian binafsha bilan bo'yalgan. yod ishtirokida hujayra protoplastida hosil boigan kompleks (GV+magniyribonukleati + yod va hujayra komponentlari) grammusbat bakteriyalarda mustahkam bo4 lib. spirt bilan ishlov berilganda yuvilib, rangsizlanib ketmaydi. Bundan tashqari, hujayra devorini qalinligi va uning o'tkazuvchanligini pastligi bo'yoqning spirtda erib ketmasligiga sharoit yaratadi. Gram manfiy bakteriyalarda esa mustahkam kompleks hosil bo'lmaydi va hujayra devorini о 4a yupqaligi ham bo'yoqni tez (30 daqiqa gacha) erib, rangsizlanib ketishi va fuksin bilan qayta bo'yalishiga olib keladi. Bakteriyalarning harakatchanligi va xivchinlari Bakteryalarning harakatlari bir necha ko'rinishda bo'lishi mumkin: suzib yuruvchi, sirg'anuvchi, sudraluvchi. o'rmalovchi. Bakteriyalarning 29 harakati xivchinlari hisobiga ro‘y beradi. Bakteriyalarning xivchinlari ingichka, uzun oqsil ipchalari bo‘lib, diametri 12-30 nm, uzunligi esa 6—9 dan 80 nm gacha bo‘lishi mumkin. Xivchin tarkibida flagellin oqsili bo* lib, u qisqarish xususiyatiga ega. Xivchinlar bakteriya tanasida joylashuviga qarab 4 guruhga bo‘linadi (13-rasm). Monotrixlar - bitta xivchini polyar joylashgan (V.choleae). Lofotrixlar-bir tutam xivchinlari bitta uchida joylashgan (Pseudomonas aeruginosa). Amfitrixlar—tutam xivchinlari har ikki uchida joylashgan (Spirillum volutans). Peritrixlar—xivchinlari tanasini hamma joyida joylashadi (E. Soli, Salmonella typhi). Download 1.89 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||