Mikrobiologiya va

m


Ynpqa devorli gram manQy bakteriyalar


Qalin devorli gram musbat ' bakteriyalar


Tayoqchalar


Kislotaga chidamli bakteriyalarni Sil-Nilsen usuli bilnn bo^kyash
;

2. 
   .Fiksatsiyalangan surtmaning ustiga tayyorlangan filtr qog‘ozidan qo'yiladi, so'ngra fuksinning karbolli eritmasi tomiziladi va bug* hosil boMgunga qadar qizdmladi. ShulTolat uch marta takrorlanadi.
   

2. 
   Filtr qog‘oz olinadi va surtma suv bilan yuvilmaydi.
   

3.Surtmaga rangsizlantirish uchun 5% li sulfat kislota yoki 3% spirtli xlorid kislota eritmasidan tomiziladi va 1—2 daqiqa ushlab turiladi.
4.Suv bilan yuviladi.
5.Surtma metilen ko'kining suvli eritmasi bilan 3—5 min davomida yana bo‘yaladi.
6.Suv bilan yuviladi. quritiladi va mikroskop ostida ko'riladi.


32




Kislotaga va spinlarga chidamli bakteryalarga sil va moxov qo'zg'atuvchilari kiradi.
Kislotaga chi dam 1 i 1 i к bakteriyalarning hujayra devori va sitoplazmasida yog' va yog‘ kislotalarini ko’p bo* 1 ishidir. YogMar hujayraning umumiy massasiga nisbatan 40% gacha bo'lisbi mumkin. Lipidlarni (yog'larni) uch xil fraksiyasi aniqlangan: fosfolipidlar (efirda eruvchi). yog'simon (efir va atsetonda eruvchi) va mumsimon (efir va xloroformda eruvchi). Lipidlar tarkibida juda ko'p kislotaga chidamli yog* kislotalari uchraydi bularga stearin, ftioid va mikol kislotalari kiradi. Hujayra tarkibida lipidlarni yuqori boiishi. bu bakteriyalarni kislotaga. spirtlarga va tashqi muhit omillariga chidamli qilib qo'yadi. Shtining uchun bu bakteriyalar bo'yoqlar bilan qiyin bo'valadi. Ularni bo'yash uchun maxsus intensiv Sil-Nilsen usuli qo'llaniladi. Sil-Nilsen usnlida kislotaga chidamli bakteriyalar karbolli luksinning yuqori konsentratsiyali eritmasi bilan qizdirib bo'yaladi. Karbol kislotaning eritmasi hujayra devorini yumshatadi, shu bilan uning tinktorial xususiyatini oshiradi. bo'yoqning yuqori konsentratsiyasi va bo'yash jarayonida qizdirish orqali bo'yoq bilan bakterial hujayraning о zaro ta sir reaksiyasi kuchayadi va yaxshi bo'yaladi. natijada sulfat kislota bilan ta sir etilsa. kislotaga chidamsiz bakteriyalar rangsizlanadi va metilen ko'ki bilan havo rangga bo'valadi. Kislotaga chidamli bakteriyalar esa fuksin bilan qizil rangga bo'yalganicha qoladi.
Bakteriyalarning kapsulasi
Prokariot hujayrasi devorini tas.iqi tomonidan ко* pchi 1 ik hollarda shi 11 iq niodualar o'rab turadi. Bunday tuzilmalar struktura tuzilishining o'ziga xos xususiyati bo'yicha kapsula deb nomlana boshlangan. Bularning hammasi biosintez oqibatida hujayra atrofini o'rab olgan organiк polimerlardan iboratdir. Agar tuzilmalarning qalinligi 0.2 mkm kam bo’Isa, ularni faqat elektron mikroskopda ko'rish mumkin.
Shuning uchun bunday tuzilmalarni mikrokapsuhi deb ataladi. ruzilmalarning oichami 0.2 mkm katta bo'Isa yorug'Iik mikroskopida ko'rish mumkin va makrokapsula deyiladi. Bakteriya hujayrasini о rab turgan tuzilmasining tarkibi amorf va strukturasiz bo*Isa. bunday tuzilmalarni shilliq qavat deb yuritiladi.
Bakteriyalar kapsulasining tarkibi hujayra devorini komponentlariga
o xshab ketadi. lekin kimyoviy strukturasi jihatdan ulardan farqlanadi.
Ko’pchilik bakteriyalarning kapsulasini kimyoviy tarkibi я о in о- yoki geteropolimer polisaxarid hisoblanadi. lekin ba’zi bir bakteriyalar


33

kapsulasi (Bacillus) polipeptidlardan tarkib topgan. Mamina bakteriyalarda ham kapsula uchramaydi. Kapsula bakteriy a lain i ng tur belgisi hisoblanadi. Kapsulasi bor bakteriyalar boshqa bakteriyalarga nisbatan, yashash sharoitlarida afzalliklarga ega bo*ladi. Ko’pchilik patogen bakteriyalar kapsula hosil qiladi,,bu ularning virulentlik belgisi hisoblanadi. Bakteriyalarning kapsulasi ularni mexanik jarohatlanishdan. qurib qolishdan saqlaydi va bakteriya uchun qo'shimcha osmotik baryer, faglaming kirishi uchun to‘siq, ko‘pchilik hollarda oziq moddalar zaxirasi ham bo‘lishi mumkin. Bundantashqari, bakteriyalarda kapsula avlod va tur xususiyatini anglatuvchi antigen bo‘lishi ham mumkin. Bakteriyalarning kapsulasini aniqlash amaliyotda ularni bir - birlaridan identifikatsiya qilishda qo‘llaniladi.