"Mikroiqtisodiyot"fanining mazmuni, maqsadlari va vazifalari. Iqtisodiy asos tushunchalari

3-Mavzu: Talab va taklif elastikligi.
Tovarlarga bo‘lgan talab, tovarlar narxi, iste’molchilar didi, daromadiga va boshqa tovarlar narxiga ta'sir ko‘rsatadi.
Baho elastikligi koeffisienti (l_R) tovarga bo‘lgan talab hajmini uning bahosini bir foizlik o‘zgarishi shairoitida foizli o‘zgarishini ko‘rsatadi. Talab bahoga o‘zaro teskari bog'liq ekan, baho elastikligi koeffitsienti manfiy bo‘ladi. Lekin qoidaga ko‘ra, koeffisientning faqat absolyut miqdori olinadi.
Agar elastiklik koeffisienti birdan katta bo‘lsa, (1_R F 1) ushbu mahsulotga bo‘lgan talab elastik bo‘ladi. Agar (l_Rrl)bo‘lsa, noelastik talab, agar 1_R = 1 bo‘lsa, talab birlik elastiklikda bo‘ladi.
Absolyut elastik bo‘lmagan sharoitda (1_R = 0) talab egri chizig'i ordinata o‘qiga, talab absolyut elastik bo‘lgan sharoitda esa abcissa o qiga parallel bo‘ladi(I_R = »). Talab elastikligi funksiyasi narxga nisbatan o‘zgaradi. Yuqori narxlarda talab elastik. Narx past bo‘lganda noelastik bo‘ladi. Talabning baho bo‘yicha elastikligi tovarni sotishdan tushgan umumiy tushum hajmiga ta'sir ko‘rsatadi. Agar talab noelastik bo‘lsa, narx qaysi yo‘nalishda o‘zgarsa sotuvchining umumiy tushumi ham xuddi shunday o‘zgaradi. Birlik elastiklikda bo‘lsa, tushum o‘zgarmaydi. Elastik talabda esa yuqorida qayd etilgan kattaliklar qarama- qarshi yo‘nalishda o‘zgaradi, ya’ni narx oshsa, tushum kamayadi. Biror tovarning o‘rnini bosuvclii tovarlar qancha ko‘p bo‘lsa, ushbu tovarning baho elastikligi ham yuqori bo‘ladi. Elastiklikka o‘rganilayotgan vaqt oralig‘i ham ta’sir ko‘rsatadi. Agar u qanchalik uzoq davom etsa, talabning baho elastikligi shuncha yuqori bo‘ladi.
Talabning daromad bo‘yicha elastiklik koeffisienti (l₍) iste’molchining daromadi hajmini o‘zgarishi hisobiga mahsulotga bo‘lgan talab hajmini ta’siri darajasini ko‘rsatadi.
Agar 1 hajm nisbiy bo‘lsa mahsulotlar sifatsiz bo‘ladi, sifatli mahsulotlar esa koeffisientning salbiy hajmi bilan farqlanadi. Ularni birlamchi eng kerakli predmetlar tarkibiga kiritish mumkin ( 1; r I), ikkinchi zaruriyatli (I > = I) va ortiqcha boylik (I F I). (I_M1) - kesilish elastiklik koeffisienti bo‘lib, bitta tovarini (x) boshqa tovar bahosi (u) o‘zgarishi hisobiga talab hajmi reaksiya darajasini xarakterlaydi. Berilgan koeffisient hajmi tovarlarning o‘zaro aloqasiga bog'liq. Ular bir-birini o‘rnini bosa oladigan (I _xu T o) bir-birini to‘ldira oladigan (I ro) va neytral (1 - o) bo‘lishi mumkin.
Taklif elastikligi tovarlarga bo‘lgan bahoni o‘zgarishini va taklif hajmini ko‘rsatadi. Taklif elastikligi koeffisietini aniqlashda vaqt omili muhim r o‘l o‘ynaydi. Tovar ishlab chiqaruvchilarning vaqti qancha uzoqlashsa, shunchalik bahoni o‘zgartirish imkoniyatiga ega.