Миллий бойлик статистикаси

Йил охирида

Моддий бойликлар		Молиявий ресурслар
Табиий ресурслар	Инсон меҳнати туфайли тўпланган моддий бойликлар
АБ	ВГДЕ	ЖЗИКЛМН

1. Табиий ресурслар;
А – фойдаланишга киритилмаган;
Б – ишлаб чиқаришда фойдаланиладиган;
2. Инсон меҳнати туфайли йиғилган моддий бойликлари;
В – асосий фондлар;
Г – моддий айланма маблағлар ва заҳиралар;
Д – аҳолннинг шахсий мулки;
Е – бошқа моддий бойликлар.
3. Молиявий ресурслар:
Ж – олтин;
З – мавжуд пуллар ва банкдаги ҳисоблар;
И – қимматли қоғозлар (акциялардан ташкари);
К – заёмлар; I
Л – акциялар;
М – суғута фондлари;
Н – бошқа молиявий маблағлар.
Миллий бойлик ҳажми одатда йил боши ва охирида қуйидагича аниқланади:

МБ = ТБ + КМТЙМБ + МР

Бунда: МБ – миллий бойлик;
ТР – табиий ресурслар;
КМТЙМБ – инсон меҳнати туфайли йиғилган моддий бойликлари;
МР – молиявий ресурслар.
Қандай мақсадга мўлжалганлигига қараб инсон меҳнати туфайли яратилган миллий бойликлар икки гурухга бўлинади:
1. Ишлаб чиқариш фондлари;
2. Ноишлаб чиқариш фондлари.
Биринчи гурух инсон меҳнати туфайли йиғилган бойликнинг 40 фоизга яқинини ташкил қилиб, ишлаб чиқариш соҳасидаги ишлаб чиқариш воситаларидан иборат. Иккинчи гурух инсон меҳнати туфайли йиғилган бойликларнинг асосий қисмини (60%) ташкил қилиб, ноишлаб чиқариш фондларни, айланма фондларни ва аҳолининг шахсий мулкини ўз ичига олади.
Айланма фондлар – бу ишлаб чиқариш воситаларининг битта ишлаб чиқариш жараёни давомида тамомила истеъмол қилинган қисми бўлиб, унинг қиймати тайёр маҳсулотга тўлалигича ўтади. Ноишлаб чиқариш воситалари таркибига қуйидагилар киради:

• 
  меҳнат ашёлар ва ғамламалари;
  
• 
  тугалланмаган ишлаб чиқариш ва ярим фабрикатлар;
  
• 
  келажак учун мўлжалланган ҳаражатлар.
  

Айланма фондлар асосий ишлаб чиқариш фондларининг тахминан 19-20 физини ташкил қилади. Улар йил даиомида бир неча марта айланади. Шу сабабли йил мобайнида сарфланган ресурсларнинг умумий ҳажми уларнинг ўртача йиллик ҳажмига қараганда бир неча баравар катта бўлади.
Статистика мамлакатимиз миллий бойлиги ҳажмиии ҳисоблшп билан бирга унинг динамикасини ҳам тахлил қилади.
Миллий бойлик индекси қуйидаги кўринишга эга бўлади:

Бу ерда: МБ₁, МБ₀ – миллий бойликнинг базнс ва жорий даврдаги қиймати;
МД₁ – жорий даврда яратилган миллий даромад;
Т₁ – миллий даромаддаги жамғарма меъёри.
Бу формула миллий бойлик ҳажмининг миллий даромаддаги жамғарма меъёрига тўғри пропорционал, миллий бойликнипг йил бошидаги ҳажмига эса тескари пропорционал боғланишда эканлигини ифодалайди. Миллий бойликиинг ўсиши, жамкариш қонуни асосида юз беради. Бу қонунга биноан иқтисодиётда ўсиш юз берганда қўшимча маҳсулотнинг жамғариладиган қисми миллий бойликка айланади.