Миллий давлатчилигимиз

ДИНУ ШАРИАТ ТУЗУКИ 
Ўз тажрибамда кўриб билдимки, давлат агар дину тартиб асосида қурилмас, тўра-тузукка
171
боғланмас 
экан, ундай салтанатнинг шукуҳи, қудрати ва тартиби йўқолади. Бундай салтанат яланғоч одамга 
ўхшайдирким, кўрган ҳар кимса (ундан) нигоҳини олиб қочади. Ёхуд ҳар хил қаланғи-қасанғи одамлар тап 
тортмай кириб чиқадиган томсиз, эшиги-тўсиғи йўқ уйга ўхшайди. 
Шунинг учун ҳам мен салтанатим биносини ислом дини, тўра ва тузук асосида мустаҳкамладим. 
Салтанатни бошқаришимда учраган ҳар қандай воқеа ва ишни тўра ва тузук асосида адо этдим. 
Дилимнинг машриқидан кўтарилган биринчи тузук шундан иборат бўлдики, ислом динини ёйиб, 
Муҳаммад, унга Тангрининг марҳаматлари ва саломлари бўлсин, шариатини қувватладим. Жаҳоннинг турли 
мамлакатлари, катта-кичик шаҳарларида ислом динини ва одамларнинг энг хайрлиси (ҳазрати Муҳаммад 
пайғамбар)нинг тўғри йўлларини тарғиб этдим. Ўз салтанатимни шариат билан безадим. 
Равшан динга ривож беришда қўллаган биринчи тузуким шу бўлдики, саййидлар орасидан лаёқатли 
биттасини аҳли исломга бошлиқ–садр этиб тайинладим. Тамом вақфларни
172
 
бошқариш ва назорат қилиш 
учун мутавалли танлашни, ҳар бир шаҳар ва вилоятда қози, муфтий, муҳтасиб тайинлашни унинг ўзига ҳавола 
қилдим. У саййидлар, уламо, шайхлар ва бошқа арбобларга суюрғол
173
белгилаб, ҳар бирининг вазифасини 
тайин қилсин, дедим. 
Лашкар учун махсус қози ва раият учун алоҳида қози тайинладим; ҳар мамлакатга шайхулислом 
юбордимки, токи мусулмонларни гуноҳ ишлардан қайтариб, уларни яхши ва савоб ишларга ундасин. 
171
Тўра–бу ерда: тартиб, қоида ёки қонун маъносида (–А.А.) 
172
Вақф–подшоҳ ва бой-бадавлат кишилар тарафидан масжидлар, хонақоҳлар, мозорларга ёки айрим йирик дину тариқат 
арбобларига, уларнинг маоши учун берилган ер-сув, мол-мулк. 
173 
Суюрғол–инъом, совға (ер, мол-мулк). 

---

Ноибларимга ҳар бир шаҳарда масжидлар, мадрасалар, хонақохдар қуришни, йўловчи мусофирлар учун йўл 
устига работлар солишни, дарёлар устига кўприклар қуришни буюрдим. 
Мусулмонларга диний масалалардан таълим бериб, шариат ақидалари, ислом дини илмлари, тафсир, 
ҳадис, фиқхдан дарс берсинлар деб, ҳар бир шаҳарга олимлар ва мударрислар тайин қилдим. 
Турли мамлакатлардаги садрлар ва қозиларга шариатнинг асосий талаблари қандай бажарилаётганлиги 
хусусида менга хабар қилиб туришларини буюрдим. Шунга ўхшаш ҳар эл ва ҳар шаҳарда сипоҳ ва раият 
орасида урф-одатларга оид жанжалли ишлар ҳақида менга маълумот бериб турсин, деб адолат амирини 
тайинладим. 
Шу тариқа ислом динини ривожлантириб, шариатни мусулмон мамлакатларига ёйдим. Ислом динини 
ёйиб, унга равнақ берганим ҳақидаги овоза каттаю кичик аҳли мўминнинг қулоғига етгандан кейин, ислом 
олимлари: «Тангри таоло ҳар юз йилда Муҳаммад, унга Тангрининг марҳаматлари ва саломлари бўлсин, 
динига ривож бериш учун бир кишини ислом динининг ёйувчиси ва ривож бергувчиси сифатида ихтиёр 
этади. Бу саккизинчи юз йилликда
174
Амир соҳибқирон
175
 
ислом динини жаҳон аҳлига тарқатди. Шунинг учун 
бу юз йилликда Муҳаммад динига ривож бергувчи зот шу киши бўлғай», деб фатво бердилар. 
Замон уламосининг улуғи бўлмиш Мир Саййид Шариф
176
 
бу хусусда менга мактуб йўллаб, унда илгариги 
ва кейинги авлод ислом олимларининг барчаси бир оғиздан иттифоқ бўлиб, Оллоҳи таоло, ҳазрати 
рисолатпаноҳ Муҳаммад пайғамбаримиз, унга Тангрининг марҳаматлари ва саломлари бўлсин, динига ривож 
берувчи сифатида ҳар юз йилда бир кишини ихтиёр этади, деб ёзибдурлар. Саккизинчи юз йилликнинг 
бошида Амир Соҳибқирон дини мубинни ривожлантирди ва ҳар томонга ёйди. Дини ислом оламнинг турли 
ўлкалари ва шаҳарларида равнақ топди. Ҳакди равишда (бу асрда) диннинг тарқатувчиси Амир Соҳибқирон 
эканлиги тасдиқланди. Ушбу мактубнинг нусхаси будир: 
«Ё, Оллоҳ! Кимки Муҳаммад динини қўллаб-қувватласа, Сен ҳам уни қўллагил, кимки Муҳаммад динини 
хор қилса, Сен ҳам унинг ўзини хор қилғил. 
Рисолатпаноҳ пайғамбаримиз ҳижрат этганларидан то шу кунгача саккиз юз йилдан ошди. Ҳар юз йил 
бошида Оллоҳи таоло ва тақаддус ўз элчиси ҳамда ҳабиби Муҳаммад динини унинг умматига тарқатувчи ва 
ривож бергувчини ихтиёр қилади. Оллоҳга ҳамду санолар бўлсинки, саккизинчи юз йиллик бошида Оллоҳи 
таоло Амир Соҳибқиронни ислом динининг ёйувчиси ва ривожлантирувчиси сифатида ихтиёр этди ва у турли 
ўлкалар ҳамда мамлакатларда халққа Муҳаммад динини қабул кдлдирди. Илк ислом олимлари динни 
ёйувчилар ва ривожлантирувчилар аҳволини ўрганиб, ўз китобларида бу ҳакда маълумот берганлар. Бу ривож 
берувчилар қуйидагилардир: 
Ҳижратдан кейинги биринчи юз йилликда динга ривож берувчи киши Умар ибн Абдулазиз
177
эди. У 
хорижийлар
178
минбардан туриб, ҳазрати Алига таъна қилишиб, лаънатлар ёғдиришиб, ислом динини 
заифлаштирганда, бу (низони) бартараф қилди. Ўша вақтда ислом ахди иттифоқи бузилиб, ўртада кинаю 
адоват пайдо бўлган эди. Бир тоифа одамлар тўғри йўлдан борган халифаларни лаънатлаб, уларга таънаю 
дашном ёғдирдилар; бошқа бирлари эса мўминлар амири ҳазрати Алини, имом Ҳусайн
179
 
ва ҳазрати 
Аббосни
180
лаънатлар эдилар. Бу икки гуруҳ ҳам ўзаро адоватда бўлиб, ўта мутаассиб эдилар. Умар ибн 
Абдулазиз бу низоларни бартараф қилиб, ислом динига ривож берди. 
174