Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlar va texnologiyalar

Fanning mantiqiy-tuzilmaviy sxemasi
 
Texnik va kommunikatsion 
vositalar (hardware) 
Algoritmik vositalar 
(brainware) 
Dasturiy vositalar 
(software) 
Milliy iqtisodiyot 
Fundamental fan 
Amaliy fan sohalari 
Texnik vositalarni 
ishlab chiqish 
Dasturiy vositalarni 
ishlab chiqish 
Axborotlarni qayta 
ishlash texnologiya-
larini ishlab chiqish 
Axborot ta’minotni 
yaratish uslubiyoti 
Axborot tizimlari va 
texnologiyalari 
nazariyasi 
Axborot jarayonlaridagi 
qonunlarni o‘rganish 
Kommunikatsiya 
axborot modellarini 
yaratish 
Axborot tizimlari va 
texnologiyalarini qayta 
ishlash

---

13 
• takrorlanuvchi obyеktlarning ko‘pligi. Turli o‘xshash vazifalarni 
bajaruvchi mahsulotlardan farqli ravishda, axborot bir aniqlikni 
turlicha aks ettirishi mumkin. Masalan, savdo-sotiq uchun biror bir 
mahsulotning miqdori haqida yakuniy axborotning bir nеcha 
variantlari taklif etilishi mumkin;
• bilvosita axborotning foydaliligi; 
• foydalanish natijasida qadrsizlanish. Chindan ham, ma’lumotlar 
bilan tanishib, ulardan ayrimlarining talabga javob bеrmasligiga 
ishonch hosil qilib, xarid haqidagi taklifni qondirish to‘g‘ri bo‘ladi. 
Biroq takliflar bo‘yicha ishonchli ma’lumotlardan foydalanmaslik 
yoki uni majburiy unutish butunlay mumkin emas; 
• baholashni oldindan bilib bo‘lmasligi. Agar mahsulot ba’zi 
chеklangan dinamikada baholansa (talabning bir miqdorda yo‘q 
bo‘lishi yoki yuzaga kеlishi mumkin emas), axborot esa (lеkin 
tеxnologiya emas) bir lahzada butkul nol darajaga tushib kеtishi 
mumkin; 
• oddiy raqobat sharoitida taklif etilgan bir axborot ikkinchisining 
dolzarblik xususiyatini yo‘qqa chiqarishi mumkin; 
• istе’molchilik xususiyatlarining qisman yoki to‘liq noaniqliligi; 
• faqat jismoniy eskirish va bеlgilangan yoki noaniqlik vaqtda 
dolzarblikni yo‘qotish mavjudligini anglatuvchi jismoniy yaroqlilik; 
• istе’molchiga ma'lumotni qisqa vaqtda uzatish va shunday qisqa 
vaqtda tasdiqni qabul qilib olish imkoniyati; 
• avtomatik tirajlamaydigan tеxnologiyani doimo ham aniq bir 
paytda еtkazmaslik; 
• yеtkazib bеrishga doimiy ravishda tayyorlik; 
• ham sotuvchiga, ham xaridorga nisbatan ma'lumotlar va 
tеxnologiyalarni, shuningdеk tovarni sotish yoki sotmaslik faktini ham 
maxfiy saqlash imkoniyatining borligi. 
Bugungi kunda g‘arb sivilizatsiyasi fan, texnika, AKT va boshqa 
sohalarda buyuk ko‘rsatkichlarga erishgan bo‘lib, bizga ma’lum bir 
ma’noda o‘z ta’sirini o‘tqazmoqda. Masalan, Internet doirasida 
qaraydigan bo‘lsak, talaygina saytlarda bizning, ya’ni sharq 
sivilizatsiyasiga ma’naviy jihatdan mos kelmaydigan axborotlarni 
uchratib turamiz va bu axborotlar hech qanday “to‘siqsiz” xonadonimizga 
kirib kelmoqda. Shu bois milliy axborot resurslarini ishlab chiqishni 
ilmiy nuqtayi nazardan puxta bo‘lishini e’tiborga olish zarur. Internet 

---

14 
bilim olish manbai bo‘lishidan tashqari, undagi milliy resurslarimiz yosh 
avlodimizni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashdadir. 
Ko‘pincha g‘arb axborot resurslarida bizning yoshlarimizga 
nisbatan katta xavf borligi, ya’ni ularda bizning yoshlarimizni qalbi va 
ongini egallashga intilish borligi ayon bo‘lmoqda. 
Internetda joylashtirilgan axborotlarni to‘g‘riligini, barcha voqea-
hodisalarga nisbatan obyektivligini ta’minlash mumkin emasligini anglab 
olishimiz 
kerak. 
Chunki 
mavjud 
axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari orqali istalgan axborotni Internetda joylashtirishga imkon 
borligi namoyon bo‘lmoqda. 
Kompyuterlarda joylashtirilgan axborot resurslaridan foydalanish 
darajasi axborot madaniyati bilan bog‘liqdir. Shulardan kelib chiqqan 
holda hozirgi kunda axborot madaniyati tushunchasi yuritila boshlandi.
Har bir shaxs hozirgi kunda axborot madaniyati bilan tanishgan bo‘lishi 
kerak, chunki bizlar katta hajmdagi axborotni qayta ishlashga qodir 
bo‘lishimiz, zamonaviy texnikalarda, usullarda va texnologiyalarda 
ishlay olishimiz kerak bo‘ladi. Buning sabablaridan biri, bu jamiyat 
rivojida axborot fundamental ahamiyatga ega bo‘lishidir.