“milliy istiqlol g’oyasi huquq va ma’naviyat asoslari” ta’lim yo’nalishi

Soliq va yig'imlarni hisoblab chiqarish va to'lash uchun zarur bo'lgan 
deklaratsiyalar, hisob-kitoblar va hisobotlarni taqdim etmaganlik, yoki 
belgilanmagan shaklda taqdim etganlik uchun soliq to'lovchidan soliq to'lovchidan 
to'lov muddati o'tkazib yuborilgan har bir kun uchun tegishli summaning 1% 
miqdorida tegishli hisobot davri uchun ilgari hisoblab chiqarilgan to'lovlar chegirib 
tashlangan holda belgilangan to'lov muddatiga tegishli to'lov summasining 10%dan 
ko'p bo'lmagan miqdorda jarima undiriladi; 
Buxgalteriya hisobining yqo'ligi yoki uni belgilangan tartibda soliqlar va 
yig'imlar bo'yicha hisob-kitoblarning buzilishiga olib keladigan tarzda buzgan 
holda yuritganlik uchun soliq to'lovchidan qo'shimcha hisoblab chiqarilgan 
summaning 10% miqdorida jarima undiriladi; Agar bu huquqbuzarlik soliq 
summasini aniqlashga imkon bermasa eng kam ish haqining 50 baravari 
miqdorida jarima qo'llaniladi. 
Faoliyat turlari bilan litsenziyasiz shug'ullanganlik uchun shu faoliyatdan 
olingan butun daromad (foyda) va yana shuncha miqdorda jarima undiriladi; 
Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan jismoniy shaxslar  hisob-
kitobda aks ettirmagan holda tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya 
qilish operatsiyalarini о 'tkazganligi uchun ulardan ana shu tovarlar (ishlar 
xizmatlar) qiymati miqdorida jarima undiriladi; 
Soliqlar va yig'imlar bo'yicha to'lov muddati o'tkazib yuborilgan xar bir kun 
uchun 0,05 % miqdorida penya undiriladi, to'lov kuni ham shunga kiradi. 
Tqlovlarni undirish soliq majburiyatlarini bajarishdan ozod qilmaydi. 
Davlat soliq qo'mitasi, QR Prokuraturasi qoshidagi soliq va valyuta 
jinoyatlariga qarshi kurashish Departamentiga yuridik shaxslar va tadbirkorlik 
faoliyati bilan shug'ullanuvchi jismoniy shaxslar tomonidan belgilangan 

---

23 
savdo qoidalariga rioya qilishni ta'minlash ustidan qattiq nazorat o'rnatish, 
ayniqsa, tovarlarni naqd pulga ulgurji sotishga yo'l qo'ymaslikka, nazorat 
kassa mashinalarining mavjudligiga, naqd pullarni o'z vaqtida inkassatsiya 
qilishiga e'tibor qaratish topshirildi. Aybdor shaxslarga nisbatan qonunchilikda 
belgilangan, jinoiy javobgarlikkacha bo'lgan javobgarlik choralari qo'llanilishi 
ta'kidlandi. 
Vazirlar Maxkamasining 2002 yil 28-noyabrdagi 414-sonli qaroriga ko'ra 
Monopollashtirishdan qaytish va raqobatni rivojlantirish Davlat qo'mitasi 
Koordinatsiya Kengashining ruxsatisiz tadbirkorlar huquqlarini himoya 
qilish qonunchiligining buzilishi hollarida ishlab chiqaruvchi, bajaruvchi va 
sotuvchi bo'lgan jismoniy shaxsga nisbatan 100 karra EKIX miqdorida jarima 
solish huquqiga ega bo'ldi. Bu jarima foydalanish muddati qtib ketgan yoki 
ko'rsatilmagan tovarlar sotilganda, kassa cheki bermasdan savdo qilinganda, 
iste'molchilarning mavjud huquqlarini bajarishdan bosh tortilgan hollarda 
qo'llaniladi. Qqmita bu jarimalarni o'zlari o'tkazgan tekshirish y akunlari, 
shuningdek, iste'molchilarning arizalari asosida, monitoring natijalariga ko'ra 
qo'llashlari mumkin. 
Qasddan daromadlarni yashirish va yuridik va jismoniy shaxslarning 
soliqlarni to'lashdan bo'yin tovlash belgilari Vazirlar Maxkamasining 1997-yil 
23-oktyabrdagi 483-sonli qarori bilan o'rnatilgan ular quyidagilardir: 
1) hujjatlarni o'zgartirish (qchirish, noqonuniy to'g'rilash); 
2) soxtalashtirilgan birlamchi buxgalteriya hujjatlaridan foydalanish; 
3) ishlab 
chiqarishda 
foydalanilmagan 
moddiy 
xarajatlarni 
hisobdan 
chiqarish; 
4) 
korxonada ishlamaydigan lekin shtatlar soniga kiritilgan 
shaxslarga ish haqi hisoblash orqali mehnatga haq to'lash xarajatlarini 
ko'paytirish; 
5) sotishdan tushumni hisobot davridan keyingi davrga o'tkazish
(sotish xajmi va daromadni qasddan kamaytirib ko'rsatish); 
6) moddiy, 
yoqilg'i-energetik 
resurslar, 
amortizatsiyani 
hisoblash 
me'yorlarini (limitlarini) sun'iy ko'tarish yoki noto'g'ri qo'llash; 
7) hujjatlarni yo'q qilish yoki uni ko'rsatishdan bosh tortish: 
8) sotish joylarida tegishli ravishda buxgalteriya va boshqa hujjatlar 
bilan rasmiylashtirilmagan mahsulot (tovarlar)ning mavjudligi; 
9) davlat ro'yxatidan qtmasdan va soliq organiga hisobga turmasdan 
xo'jalik (tadbirkorlik) faoliyatini yuritish; 
10) davlat soliq organlarining yozma tashrif qog'ozi bo'la turib, ikki va undan 
ortiq manbadan daromad oluvchi jismoniy shaxslar tomonidan daromadlar 
to'g'risidagi deklaratsiyaning taqdim etilmasligi. Ushbu qarorning 9-qismiga ko'ra 
yashirilgan 
yoki pasaytirilgan 
daromadning barcha summasini undirish 
ko'rinishidagi moliyaviy jazo va xuddi shu miqdordagi jarima faqat davlat soliq 
organlari tomonidan faqat hujjatli tekshirish natijalariga ko'ra va soliq 
to'lashdan bosh tortish yoki qasddan daromad (foyda)larni yashirish 
(pasaytirish) belgilari mavjud bo'lgan hollardagina qo'llaniladi. 
Soliq bazasini hisoblashdagi soliq qonunchiligining buzilishi soliq hisoblarining 

---

24 
noto'g'ri tuzilishi deb qaraladi hamda moliyaviy jazo va penyalar qo'shimcha 
hisoblangan summaga nisbatan qo'llaniladi. 
Shuni ta'kidlab o'tish joizki, agar soliq to'lovchi soliq qonunchiligining 
bir necha qoidalarini buzgan bo'lsa, moliyaviy jarimalar har bir qonunbuzarlikka 
nisbatan alohida qo'llaniladi. Agar moliyaviy jazoga tortilgan shaxs moliyaviy 
to'lovni amalga oshirganidan so'ng bir yil ichida qaytadan soliq 
qonunchiligini buzmagan holda u qonuni buzgan hisoblanmaydi. 
Xulosa. 
Soliq sohasida ishlarni yuritishda davlat soliq organlari maqsadi va vazifalari 
O’zbеkiston Rеspublikasi DSKning nazorat tortish Bosh Boshkarmasi ularning 
funktsional vazifalari va ularning rеjim va ishlari bo’yicha Bosh Boshqarmasi va 
soliq solish sohasida O’zbеkiston Rеspublikasi davlat hokimiyati va boshqaruvi 
organlarining vakolatlari haqida ma'lumot bеrilgandir. 
Mazkur kurs ishida respublikamizda yuridik shaxslarni soliqqa tortishda soliq 
nazoratini tashkil etish holati, huquqiy asoslari, soliq nazoratini amalga oshirish 
usullari, shakllari, mavjud muammolar optimallashtirish yo'nalishlari ko'rib 
chiqilgan. Kurs ishidan oliy o’quv yurtlari talabalari, magistrlari, professor-
o'qituvchilar o’z ilmiy ishlarida keng foydalanishlari mumkin. 
Olimlar, professorlar, pedagoglar va talabalar ushbu kurs ishi orqali quyidagi 
ma’lumotlarga, yani soliq nazoratining tashkiliy va huquqiy asoslari,
nazorat turlari va ularni yuritish shakllari, soliq tekshirishlari turlari va ularni 
tashkil qilish tartibi, soliq tckshirishlarini o'tkazish tartibi, soliq nazoratini tezkor shaklda 
yuritish tartibi, soliq tizimidagi qonunbuzarliklar va ularning kelib chiqish sabablari,
soliq qonunchiligini buzganlik uchun moliyaviy, ma'muriy va jinoiy javobgarlik 
choralari haqidagi o’zlari qiziqqan ma’lumaotlarni olishlari mumkin. 

---

25