Milliy tarbiya ijtimoiy-tarihiy, qonuniy

1953 yili Misr milliy mustaqillikni qo’lga kiritgach, Al-Husriy maktab-maorifni «ma’naviy mustamlakalik»ka qarshi kurash maydoni, deb atadi. SHuning uchun ham u arab maktablarida milliy g’urur, vatanparvarlik tarbiyasiga alohida e’tibor qaratishga chaqirdi. Ma’rifatparvar Al-Husriy G’arb ta’lim tizimini Arabistonga namuna, nusha qilib ko’chirib olish havfli va befoyda deb hisoblar edi. CHunki, «boshqa muhitga ko’chirilgach, o’z joyiga hos bo’lgan ijtimoiy omillar ta’siridan ajratilgach, ko’chirib keltirilgan maorif tizimi butunlay boshqa natijalar beradi». SHuning uchun, deydi pedagog Al-Husriy, «biz boshqa har qanday millat maorif tizimiga o’ralashib qolmasdan, taraqqiyotda bizdan o’zib ketgan barcha millat tajribalaridan kelib chiqqan holda o’zimizning alohida maorif tizimimizni tuzmog’imiz kerak». SHuningdek, Al-Husriy arab tilining ilmiy atamalarini yaratishga chaqirib, «milliy tarbiya» tushunchasini ilk bor ilmiy-pedagogik muomalaga kiritdi. SHu tariqa milliy tarbiya, bir tomondan, mulkdor boylar orasida mavjud «o’z manfaatlarini millat manfaatidan yuqori qo’yish va ochko’zlikka, ikkinchi tomondan, mutaasib ruhoniylarning «taraqqiyotga eltuvchi ilg’or g’oyalarga dushmanligi»ga qarshi kurashda samarali qurol bo’lib hizmat qildi.

YUqoridagi ilmiy ta’riflarning nosinfiy, holis tahlili «madaniyat», «milliylik» tushunchalarining tarihiy, zamonaviy va istiqboliy tushunchalar ekanligi haqidagi hulosani hosil qiladi, «TSivilizatsiya» tushunchasi esa ko’proq jug’rofiy, mintaqaviy hususiyatga ega bo’lib, asosan fan va tehnika yutuqlarini egallaganlik darajasini ifodalaydi. Ushbu talqinlar ilgari berib o’tilgan ta’riflarni inkor qilmaydi, aksincha to’ldiradi, aniqlashtiradi. Demak, madaniyat—milliydir, tsivilizatsiya esa umuminsoniy zamonaviylikdir. Milliylik va tsivilizatsiyalashganlik uyg’unlashgandagina insoniyat ma’naviy va moddiy madaniyatlar uyg’unligiga erishadi. Zero, «milliyliksiz insoniyat mantiqiy mavhumlikka, mazmuni yo’q so’zga, ma’nosi yo’q tovushga aylanib qoladi».