Milliy universiteti biologiya fakulteti

Denitrifikatsiya jarayoni. Denitrifikatsiya jarayoni nitrifikatsiya jarayonining 
aksi bo’lib. bunda bog’langan azot yana atmosferaga erkinholdaqaytadi. Bujarayon 
bevositavabilvositasodirbo’ladi, chunki nihoyatda xilma-xil jarayonlar natijasida 
nitratlardan mole-kulyar azot hosil bo’lishi mumkin. 
Bevosita denitrifikatsiyada nitratlar denitrifikatsiyalovchi alohida bakteriyalar 
gumhining hayot faoliyati tufayli qaylarilsa, bilvosita denitrifikatsiya jarayonida 
faqat aminokislotalar bilan nitrit kislota o’zaro munosabatga kiradilar. Buning 
natijasida ham molekulyar azot hosil bo’ladi. Bevosita denitrifikatsiya jarayoni 
tabiatda, ko’proq tuproqda, go’ngda va suv havzalarida keng tarqalgan 
denitrifikatsiyalovchi bakteriyalarning hayot faoliyati tufayli sodir bo’ladi: 
4HNO, = 2H
2
0 + 50
2
+ 2N
2
Bu bakteriyalarga quyidagilar misol bo’ladi:
1Bas. denitroficans - tayoqchasimon, peretrixa tipda xivchin-langan, spora hosil 
qilmaydi. 
2. Achromobacter - mayda tayoqchalar, ko’pincha zanjir shaklida uchraydi. 
3. Pseudomonas fluorescens - harakatchan. tayoqchasimon bakteriya. 
4. Pseudomonas pyocyonea - tayoqchasimon, ко’к tusli pigment hosil qiladi. 
Denitrifikatsiya ham oksidlanish, ham qaytarilish jarayonidir. 
Bakteriyalar 
fakultativ 
anaerob 
bo’lib, 
kislorod 
ko’payib 
ketgan-da 
denitrifikatsiya jarayoni to’xtaydi. Anaerob muhitda nitratlar va organik moddalar 
yetarli bo’lganda darhol denitrifikatsiya boshlanadi, muhitda kislorod yetishmasa, 
nitratlarni qaytarib o’ziga kerakli foo’lgan kislorod oladi. Muhitning pH ko’rsatkichi 
3,2— 8,7 ora’lig’ida bo’lsa, bu bakteriyalar yaxshi rivojlanadi. 
Bilvosita yoki bevosita denitrifikatsiya nitratlar bilan aminlaming o’zaro kimyoviy 
yo’l bilan reaksiyaga kirishi tufayh boradi, bunda bevosita denitrifikatsiyaga 
qaraganda ikki marta ko’p azot hosil bo’ladi: 
R-CHNH
2
COOH+ONOH = R-CHOHxCOOH + H
2
0 + N
2 
aminokislotaorganik 
kislota