Milliy universiteti biologiya fakulteti

---

1 
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA 
INNOVATSION TA’LIM VAZIRLIGI 
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON 
MILLIY UNIVERSITETI 
 
BIOLOGIYA FAKULTETI
 
 
 
3-bosqich 302- guruh talabasi Mahkamova Xumoraning 
O’simliklar fiziologik faol moddalari fanidan tayyorlagan
 
KURS ISHI 
 
Mavzu: Azotni o’simlik hayotida tutgan o’rni 
 
 
Tayyorladi: Mahkamova Xumora
Qabul qildi: Soliyeva D. 
 
 
 
Toshkent-2023 
 

---

2 
MUNDARIJA 
KIRISH………………………………………………………………..3 
I BOB
O’SIMLIKLAR HAYOTIDA AZOTNING TUTGAN 
O’RNI………………………………………………………………….5 
1.1.Azotning tabiatda aylanishi va bu jarayonning o’simlik hayotida 
ahamiyati………………………………………………………………5 
1.2.
O’simliklarda nitratlarning o’zlashtirilishi va aminokislotalar 
sintezi…………………………………………………………………..15 
II BOB. O’SIMLIKLARNING MINERAL OZIQLANISHI……..24 
2.1. Azotli o’g’itlar va ularning o’simliklar uchun ahamiyati……24 
2.2.
Asosiy azotli o’g’itlarning olinishi, xossalari va ishlatilishi……28 
XULOSA………………………………………………………………36 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………..38 

---

3 
KIRISH 
Azot sitoplazmaning va hujayra yadrosining asosiy tarkibiy qismi bo’lgan 
oqsillar tarkibiga, nuklein kislotalar, xlorofill, fermentlar,fosfatidlar, ko’pchshgak 
vitaminlar va o’simliklar modda almashishini jarayonlarida muhim rol o’ynaydigan 
boshqa azotli organik birikmalar tarkibiga kiradi. 
O’simliklarning oziqlanish uchun nitrat kislota tuzlari va ammoniy tuzlari 
azotning asosiy manbai hisoblanadi. 
Tabiiy sharoitlarda o’simliklarning azot bilan oziqlanishi (tuproq eritmasida va 
almashinib yutilgan holatda bo’ladigan NO
3
anion va NH
4+
kationi yutish hisobiga 
bo’ladi. 
O’simlikka o’tgan azotning mineral shakllari murakkab o’egarishlar sikliga 
uchraydi va nihoyat organik azotli birikmalar -aminokislotalar, amidlar va oqsil 
tarkibiga kiradi. 
Nitrat azotidan o’simliklar aminokislotalar sintez qilish uchun bevosita 
foydalanmaydi. 
O’simliklarda nitratlar dastlabki bosqichida-nitrat, giponitrit gidroksilamin 
orqali fermentativ qaytarilib ammiakka aylanadi.
HNO
3
-» HNO
2
-> (HNO
2
) 
2
-> NH
4
OH -> NH
3 
nitrat nitrit giponitrit gidroksilamin ammiak. 
Nitratlar o’simliklar uchun zararsiz va ularning gukimalaridav ko’p miqdorlarda 
tuplanish mumkin. 
Uglevodlar va organik ketokislotalar etishmaganda (ayniqsa uglevodlar zahirasi 
kam bo’lgan urug’larning, masalan, (qand lav lagi rug’ining unib chiqihda) 
o’simlikka ortiqcha miqdorda ammiak azotning kirib ketishi salbiy ta’sir ko’rsatishi 
mumkin. Bu holda ammiak azota aminokislotalar sinteziga sarflanishga 
ulgurmaydi. va to’qimalarda tuplanib o’simliklarnya «ammiakdan zaxarlaydi»