Milliy universiteti ijtimoiy fanlar fakulteti

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

19 

 

II BOB O'zbekiston Respublikasi davlat boshqaruvi  

2.1 O'zbekiston Respublikasi davlat boshqaruvi shakli 

1.Davlatning  vazifasi  ya'niy  iqtisodiy,  madaniy,  siyosiy  va  boshqalar  u 

amalga  oshiradigan  asosiy  yo’lni  belgilaydi,  barcha  faoliyatini  shu  vazifalarni 

bajarishga  qaratiladi.  Shuning  uchun  davlatning  funktsiyalari  uning  vazifalaridan 

kelib chiqadi. 

2.Davlat  funktsiyasida  –uning  mohiyati  nomoyon  bo’ladi.  Funktsiya  orqali 

davlat mohiyati, uning jamiyati bilan munosabatlari ko’rinadi. 

3.Davlat  vazifalarini  amalga  oshirish  uchun  funktsiya  orqali  jamiyat 

boshqarilib, u amaliy ahamiyatga ega bo’ladi. 

4.Davlatning  vazifa  va  funktsiyalari  jamiyatning  iqtisodiy,  sinfiy,  milliy  va 

madaniy tuzilishi bilan belgilanadi. 

5.Davlat  funktsiyasi  orqali  har  bir  tarixiy  bosqichida  davlat  boshqariladi. 

Davlat  funktsiyasi  ichki  va  tashqi  funktsiyalarga  bo’linadi.  Ichki  funktsiyada  -- 

davlatni ichki vazifalari, tashqi funktsiyada esa tashqi vazifalari amalga oshiriladi. 

6.Davlat funktsiyasiga huquqiy shakllar davlatni huquq ijodgarligi va huquqni 

ijro etish faoliyati kiradi. 

7.  Davlat  funktsiyasi  davlatni  boshqarishda  va  majbur  qilish  usullari  orqali 

amalga oshiriladi. 

O’zbekiston davlatining asosiy vazifasi –jamiyatdagi barcha ishtimoiy guruh 

millat,  elat,  guruh,  tabaqalarlaarning  manfaatlaarini  ifodalab,  bozor  iqtisodiy 

siyosatiga  utib,  demakratik  huquqiy  davlat  ko’rishdir.  Davlatning  ichki  sohada 

asosiy  vazifasi  iqtisodiy,  siyosiy,  iqtisodiy  va  ma'naviy  sohada  turli  islohatlar 

---

20 

 

o’tkazib bozor iqtisodini asosini yaratishdir. Tashqi vazifasi esa jaxondagi barcha 

davlatlar  bilan  aloqa  qilib,  davlatni  tashqi  sohasiadgi  vazifalarini  amalga 

oshirishdir.  Davlat  funktsiyasi  uning  ichki  sohadagi  iqtisodiy,  ijtimoiy,  madaniy, 

ma'rifiy, 

siyosiy 

va 

tashqi 

vazifalaridan 

kelib 

chiqadi. 

 

Davlat funktsiyasining turlari. 

Davlat  funktsiyasi  ichki  va  tashqi  turlarga  bo’linadi.  Ichki  funktsiya  qancha 

kuchli  bo’lsa,  tashqi  funktsiya  shunchalik  kuchli  bo’ladi.  Davlatning  ichki 

funktsiyasi  uning  oldida  to’rgan  muxim  iqtisodiy  ijtimoiy  madaniy  va  siyosiy 

vazifalarni  amalga  oshiradi.  Iqtisodiy  sohada  tashabbuskorlik  va  ishbilarmonlik 

asosida  htisodni  mustahkamlab  bosqichma-bosqich  bozor  siyosatiga  o’tishda 

barcha  mulk  shaklini  huquqiy  tengligini  ta’minlash  va  qurhlash.  Htisodni 

markazlashtirmaslik,  korhona  va  tashkilotlarning  mustahkamligini  kengaytirish. 

Fuqarolarning  mehnat  qilish,  dam  olish,  ishsizlarga  oylik  berish,  ish  haqi, 

pensiyalar  va  nafaqalarning  kafolatlangan  eng  kam  mhdorini  joriy  qilish.  Tabiiy 

boyliklardan keng foydalanish va atrof muhitni himoya qilish kiradi. 

Ijtimoiy  va  ma’naviy  sohada  amalga  oshiradigan  vazifalar-bu  barcha 

insonparvarlik g’oyalariga amal qilishlik. Halqning ma’naviy va ahloqiy pokligini 

qayta  tiklash.  Halqning  milliy  madaniyatini  boyitish,  aynhsa  davlat  tili  bo’lgan 

o’zbek  tilini  yanada  rivojlantirish.  Ijtimoiy  adolat  qoidalarini  ruyobga  chiqarish, 

aholining eng nochor qatlamlarini ijtimoiy himoya qilish va boshqalar. 

Siyosiy  sohada  quyidagi  vazifalarni  amalga  oshirish  kerak.  Halqning  milliy 

hususiyatlarini  hisobga  olib,  barcha  ijtimoiy  guruhlar,  millat  va  elatlarning 

manfatlariga  mos  keladigan  O’zbekistonda  drmokratik  huquqiy  davlat 

qurish. 

Qonun  chiqaruvchi

,  ijro  etuvchi  va  sud  hokimyati  vakolatlarini  ajratish 

asosida  milliy  davlatchilikni  yaratish,  qonuniylik  va  huquqiy  tartibotni 

mustahkamlash.  Bir  mafko’radan  voz  kechish,  turli  mafko’ralar  bo’lishligi, 

---

21 

 

demokratiyaning  zarur  sharti  bo’lgan  ko’ppartiyaviylikni  rivojlantirish  (  vatan 

taraqqiyoti,  sotsial  demokratikat”,  milliy  tiklanish,  halq  demokratik  va  fidoiylar 

partiyasi ). Shu vazifalardan O’zbekiston Respublikasining ichki funksiyalari kelib 

chhadi.  Iqtisodiy  funksiya,  madaniy-ma’naviy  tarbiyaviy  funksiya,  turli  mulk 

shakllarini  qurhlash  va  mustahkamlsh  funksiyasi,  moliya  nazorat  funksiyasi 

aholiga  ijtimoiy  himoya  kursatish  funksiyasi,  aholini  ijtimoiy  himoya  qilish 

funksiyasi, tabiatni qurhlash va ekologik funksiya, qonuniylik va huquq tartibotini 

mustahkamlash funksiyasi, fuqarolarning huquq, burch va erkinliklarini ta’minlash 

funksiyasi  va  davlatni  idora  etishda  halq  ommasining  ishtiroki  va  oshkoralik 

funksiyalari. 

O’zbekiston  Respublikasining  tashqi  vazifalariga  mamlakatni  boshqa 

davlatning  hujumidan  himoya  qilish,  tinchlikni  mustahkamlash,  turli  ijtimoiy 

tuzimdagi  davlatlar  bilan  tinch-totuv  yashash,  davlatni  harbiy  qudratini 

mustahkamlash  ishlari  kiradi.  Davlatning  shu  vazifalaridan  tashqi  funksiyaning 

tubandagi  elementlari  kelib  chihadi.  Turli  davlatlar  bilan  tinch-totuv  yashash 

funkfiyasi,  horijiy  davlatlar  bilan  hamkorlik  qilish  funksiyasi,  mamlakatni  boshqa 

davlatlar  hujumidan  himoya  qilish  funksiyasi,  qorolli  kuchlarni  takomillashtirish, 

davlat  chegaralarini  qo’riqlash  va  jaxondagi  tinchlikni  mustahkamlash  ishlariga 

faol 

qatnashish 

funksiyalaridan 

iborat.