Министерство высшего и средне-специального образования республики узбекистан

8-jadval. Kurgoshin kontsentratidagi komponentlarining mikdori (%)

Kontsentratlarning markasi	Kurgoshin kam emas	Kushimchalar ortik emas
		Rux	Mis
KS- 0-A	74	2,5	1,5
KS- 0	73	2,5	1,5
KS- 1-A	71	3	1,7
KS- 1	70	3	1,8
KS-2	65	4	2
KS-3	60	6	2,5
KS-4	55	8	3,5
KS-5	50	10	4
KS-6	45	11	5
KS- 7	40	13	6
PPS	30	normallashmagan
PSM	20	normallashmagan

PPS- kurgoshinli oralik maxsulot
PSM- Kurgoshin-misli maxsulot


3. Galenitning flotatsion xususiyatlari birma-bir urganib chikilgan. Galenitning kristal strukturasi va boglanishi shunakaki, u bulaklanganda xam ionlar birikishi buzilmaydi, yangi xosil bulgan mineral yuzasi gidrofob buladi. SHunmng uchun u fakatgina kupirtirgich yordamida flotatsiyalansa buladi. Karbonat angidrid va suvli muxitda kislorod ta`sirida galenitning yuzasi oson oksidlanib kurgoshin sul’fat (pH=6,7), kurgoshinkarbonat (pH=6,7-9) yoki kurgoshin gidrakarbonat (pH=9-12) xosil kiladi. Yuqori bulmagan oksidlanish darajasida galenit pH=9-9,5 muxitda ksantogenat va ditiofosfatlar bilan yaxshi flotatsiyalanadi. Galenitning flotatsion xossalariga uning tarkibidagi zararli kushimchalar, ayniksa mis, shuningdek, utkazuvchanlik turi, mineralning kristallik va genetik xususiyatlari katta ta`sir kursatadi.
Sul’fid-ionlari galenit yuzasidan tuyintirilgan ksantogenatni chikarab tashlashni boshlagan vaktda, paydo bulgan yaxlit sulfid parda yiguvchi bilan ta`sirlashmay kup mikdorda sarf bulganda (1 kg/t gacha) galenitga tazyiqlovchi sifatida natriy sulfat beriladi.



5-rasm. Galenitning xromatlar bilan bosilishi

Galenit shningdek kuchli oksidlanish xususiyatiga ega kaliy xromat K₂S₄O₄ va bixromat K₂S₂O₇ bilan xam tazyiqlovchi hisoblanadi. Ularning vazifasi nafakat galenit yuzasida kiyin eruvchi kurgoshin xromat xosil kilishdan, balki minerallarning ksantogenat bilan oksidlanishidan iborat. Galenitning xromatlar bilan bosilishi 20-50g/t da borib, uning xromatlar bilan samarali bosilishi pH=5-6 da boradi. (5.2. rasm)

Galenitni tazyiqlash uchun eriydigan fosfatlar H₃PO₄, NaH₂PO₄, Ca(H₂PO₄)₂ (1,7-7 kg/t kontsentrat) va organik birikmalar, masalan kraxmal yoki dekstrin (0,1-0,2 kg/t kontsentrat) ishlatilishi mumkin.
Kurgoshinning oksidlangan minerallari, ayniksa tserrusit va anglezit sul’fgidril yiguvchilar bilan kiyin flotatsiyalanadi. SHuning uchun kurgoshinning oksidlangan minerallari ularning yuzasi natriy sul’fid bilan sul’fidizatsiya kilingandan sung ksantogenatlar bilan flotatsiyalanadi. TSerrusitning sul’fidizatsiyasi uchun rN ning mukobil kiymati 8,5- 9,3 ; anglezit uchun 7,5-8,2. Kurgoshinning oksidlangan minerallari sul’fidizatsiyalanishga bulgan kobiliyati va keyingi flotatsiyalanishga bulgan moyilligiga karab ktsyidagi guruxlarga bulsa buladi: oson sul’fidizatsiyalanadigan va oson flotatsiyalanadigan ( tserrusit, anglezit va vul’fenit); yomon sul’fidizatsiyalanadigan va kam flotatsiyalanadigan ( mimetizit va piromorfit); sul’fidizatsiyalanmaydigan va flotatsiyalanmaydigan (plyumboyarozit).
Oksidlangan kurgoshinli minerallarga yog’ moy kislotali yig’uvchilar– olein kislota, natriy oleati bilan flotatsiyalashni kullash mumkin. Lyokin bu yiguvchilarnin kullanilishi dolomit, oxaktosh, jemir oksidi tutmagan rudalarda cheklanadi, ular oksgidral yiguvchilar bilan xam yaxshi flotatsiyalanib suyuq shisha bilan tazyiqlash samarasizdir. Sulfidli kurgoshin rudalarni boyitish texnologiyasi kupincha zarrachalarning kattaligi bilan, tarkalishning bir xiligi bilan, galenitning flotatsion faolligi bilan va piritning borligi bilan aniklanadi. Birlashtirilgan gravitatsion-flotatsion boyitish jaraenlari galenitning zarrachalari yirik rudalari uchun ishlatiladi, uning asosiy massasi jarayonning boshida ogir suspenziyalar yoki cho`ktirish erdamida olinadi. Tarkibida rux va mis bulmagan sulfidli kurgoshinli rudalar tabiatda kam uchraydi, ularning boyitilishi oddiy texnologik sxema buyicha amalga oshiriladi. Jaraenlar ketma-ketligi rudaning yirikligiga boglik. Galenit odata ksantogenat yoki ditiofosfat bilan sarfi 30-60 g/t bulgan pH=8-8,5 li sodali muxitda flotatsiyalanadi.
Agar ruda tarkibida temir oksidlari yoki gidroksidlari bulsa, texnologik sxemaga mayda sinflarni kontsentratsion stolda boyitish yoki magnitli separatsiyajaraenlari kushiladi. Mayda zarrachalik kurgoshin minerallari gravitatsiyali boyitish jaraenidan chikka chikindilardan sul’fidizatsiya yuli bilan olinadi. Bu kabi birlashtirilgan sxemalar “Mobladen” (Marokko), “Mexirnix”(Germaniya) fabrikalarida kullaniladi. Tarkibida 15-80% oksid xolidagi kurgoshin minerallarini ( anglezit va tserrusit) saklovchi sulfidli – oksidli aralash rudalar keng tarkalgan. Sulfidli va oksidli kurgoshin minerallarining nisbatiga karab bu rudalar 2 xil sxema bilan boyitiladi, bu jaraen Mirgalimsoy konidagi aralash kurgoshin-baritli rudalarni kayti ishlovchi Kentau fabrikasida amalga oshiriladi. Bu rudalarda kurgoshinning tserrusit va anglezit minerallari xolidagi mikdori 15 dan 20% gacha. Ruda tarkibida shuningdek pirit (1,5-2%), kam mikdorda sfalerit va xalkopirit xam bor. Baritning mikdori sanoatda axamiyatlidir. Asosiy rudalimas minerallar – kal’tsit, dolomit, kvarts, limonit, getit, gidrogetit. Rudalar kurgoshinning yupka va tartibsiz joylashishi bilan fark kiladi. Galenitning deyarli 90 % yirikligi 0,2 mm, ulardan 50 % dan ortigi 0,02 mm. TSerrusitning 50% 0,005mm li zarrachalar bilan kursatilgan. Baritning zarrachalari yirikligi 0,05mm dan kam. Rudaning boyitilishi 3 boskichli flotatsiya yuli bilan amalga oshiriladi. Birinchi yanchish jaraeni yarim epik tsiklda spiralli klassifikator bilan ishlaydigan sterjenli yanchigichda amalga oshiriladi. Bu klassifikatorning sliviyirikligi -0,074mm sinfli 45-50% 1 asosiy kurgoshin flotatsiyasiga yuboriladi, bunda oksidlangan kurgoshin minerallari sul’fidizatsiyasi uchun sernistiy natriy (450 g/t), butil va etil ksantogenatlarining aralashmasidan iborat yiguvchi (85 g/t), ditiofosfat (18g/t) va kupirtiruvchi T-66 (10 g/t) kushiladi.
flotatsiyaning chikindilari 75-80% -0,074 sinfli yiriklikkacha kayta yanchiladi, 2-flotatsiyaning chikindilari 100% gacha yanchiladi sernistiy natriy kushilgan kurgoshin flotatsiyasiga yuboriladi. Sernistiy natriyning bu jaraendagi sarfi 350 g/t ni tashkil etadi.
Kurgoshinli flotatsiyaga ditiofosfat berish kurgoshinning oksidli minerallarini olishni 8% ga oshiradi. Kurgoshin kontsentratni sifatini yaxshilash va piritni bosish uchun 1-tozalovchi kurgoshinli flotatsiyaga natriy tsianid kushiladi. Bu kurgoshinning tayer kontsentratidagi mikdorini 44-46% gacha oshirish imkonini beradi.
Kurgoshinli flotatsiyaning 3–Nazorat flotatsiyasi chikindilari baritli flotatsiyaga yuboriladi, u olein kislota (45g/t) va alkilsul’fat(80g/t) aralashmasi bulgan yiguvchi ta`sirida boradi. Bush jins minerallari asosiy flotatsiyaga (1100g/t) va tozalovchi flotatsiyaga (500g/t) beriladigan suyuk shisha bilan bosiladi. Tayer baritli kontsentrat 80-82% barit saklaydi.