Мирзо улугбек номидаги самарканд давлат архитектура курилиш институти «Ҳаётий фаолият хавфсизлиги»


Download 123 Kb.
bet3/4
Sana13.01.2023
Hajmi123 Kb.
#1091045
1   2   3   4
Bog'liq
хфх

Атмосферанинг ифлосланиши

Атмосферани ифлослантирувчи асосий манбаларга энергетик курилмалар, саноат ишлаб чикариш, транспорт воситалари (айникса автомобил транспорти), коммунал-маиший сектор, кишлок хужалиги киради.


Хавони ифлосланиши турли-туман зарарли окибатларга эга. Бу таъсирлар ифлослантирувчининг турига, унинг хаводаги микдорига, таъсирнинг муддати ва даврийлигига кура турлича булиши мумкин.
Миллионер шахарнинг атмосферага тушувчи саноат ва маиший ташландикларининг таркиби нихоятда турличадир. Газсимон ташландикларнинг йиллик микдори ва уларнинг таркиби 2-жадвалда келтирилган.
Атмосфера ташландиклари таркибидаги энг катта хисса сув (сув буги ва аэрозоллар) ва кумир ангидриди газига тугри келади, ундан кейинги уринларни эса олтингугурт ангидриди, кумир оксиди ва чанг эгаллайди. Бу ташландик моддаларнинг зичлиги миллионер шахарнинг 1 км майдонига (моделда унинг уртача майдони – 300 км2 деб кабул килинади) олтингугурт ангидриди ва кумир оксиди 800 т атрофида, чанг – 500 т атрофида, азот оксиди эса – 165 т атрофидаги микдорни ташкил этади. Шуни хам кайд этиш лозимки, бу ташландикларнинг йил давомидаги булиниш микдори нотекис. Атмосферага тушувчи энг юкори курсаткич иссиклик электростанциялари ва козонхоналар тула кувват билан ишлайдиган киш ойларига тугри келади. Атмосферанинг ер устки катламини ифлосланишидаги яна бир мухим компонент хар йили 108 минг тоннагача ташланувчи – углеводородлардир.
Шахар хавосига тушувчи моддаларнинг кейинги гурухи аввалгиларидан 1-2 ва ундан ошикрок тартиб камрок микдорда булади. Бу гурухга умумий массаси йилига 8 минг тоннага якин булган органик моддаларни (феноллар, спиртлар, эритувчилар, ёг кислоталари, бензоллар) курсатиш мумкин. Углеродли водород ва хлор, хлорид кислотасининг аэрозоллари бидан биргаликда тахминан бир хил микдорда атмосферага ташланади (5 минг тоннадан). Хар йили хавога 1 минг тоннага якин олтингугуртли кумир, фторид ва аммиаклар бироз купрок ташланади.
Одам ва жонли табиат объектлари учун купрок захарли булган моддалар - кургошин, симоб, мушьяк, кадмий, бензопиренларнинг гурухининг ташландиклик микдори йилига 100 дан бир неча тоннагача массани ташкил этади.
Атмосферага ифлослантирувчи моддаларни ташлаш «ерда уз изини» колдиради. Юртимизда муттасил равишда кор катламларини техноген тавсифидаги ташландиклар билан ифлосланиши кузатиб борилади. кор копламасининг рангини узгаришини, шу билан бир вактда шахар атрофидаги кор копламасининг ифлосланиши тадкик этилади. Шахарлар ва шахар агломерацияси атрофидаги ифлослантирувчи моддалар доираси хакидаги маълумотлар жуда катта кизикиш уйготади, чунки уларда шахарларнинг ураб турган худудларига, шу жумладан кишлок хужалик экинларига, шахарликларнинг дам олиш зоналарига, сув хавзаларига, курикхона ландшафтларига ва бошкаларга булган таъсири яккол намоён булади (2-расм). Тадкикотлар ернинг сунъий йулдоши «Метеор- табиат» ёрдамида олиб борилмокда.



2- расм. Айрим мамлакатлардаги хавонинг ифлосланиш структураси (Г.И. Муравьева маълумотлари).
I - МДХ; II – АкШ; III – Франция; IV – Мексика.

  1. саноат; 2- энергетика; 3- автотранспорт; 4- бошка ифлослантирувчи манбалар.

Смог – хавонинг хар кандай тавсифдаги куринарли ифлосланиши. Бу турдаги ифлосланишнинг шиддатли тус олиши нафас олишни кийинлашишини, бронхиал астма хуружини, аллергик реакцияларни, куз кичишини, усимликлар, бино ва иншоотларнинг шикастланишини келтириб чикаради.



Download 123 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling