Мирзо улугбек номидаги самарканд давлат архитектура курилиш институти «Ҳаётий фаолият хавфсизлиги»


Download 123 Kb.
bet4/4
Sana13.01.2023
Hajmi123 Kb.
#1091045
1   2   3   4
Bog'liq
хфх

Энкуустика - бино ва иншоотларни атмосфера ифлосланишидан химоялаш учун фойдаланиладиган махсус мумли таркиб технологияси.
Адсорбция – ютилиш (жараён).
Рекреация – купрок табиат огушида инсон соглиги ва мехнатга лаёкатлилигини тиклаш.
Хаво мухитини ифлослантирувчи манба сифатида автомобил транспорти катор узига хос хусусиятлари билан ажралиб туради:

  1. Йирик шахарларда автомобил транспортининг объектив сабабларга кура тез купайиши;

  2. Автомобил харакатланувчи ифлослантириш манбаи;

  3. Автомобил ташландиклари одамнинг нафас олиш аъзолари даражасида таркалади;

  4. Замонавий имкониятлар ишланган газларнинг захарлилик даражасини шахар хаво хавзасини кунгилдагидек тоза булишини таъминлашга етарли микдорда пасайтириш имконига эга эмас.

Шовкин, вибрация, электромагнит майдонлар, радиация

Узок вакт шовкинни цивилизациянинг офати, техника тараккиётининг, автоматлаштириш, механизациянинг гуркираб ривожланиши, транспортнинг усишининг кушимча махсулоти деб хисобланар эди. Унинг факатгина эшитиш аъзолари учунгина нохуш булиб колмай, балки инсон организми учун хам бефарк эмаслик даражасига етишини ким хам уйлаган дейсиз.


«Шовкинни танобини тортиб куйиш»- XX асрнинг уткир муаммоларидан биридир.
Шахарнинг шовкин симфонияси купгина омиллардан: темир йулнинг гулдирашию ва самолётларнинг гувиллаши, курилиш техникасининг гувуллаши, завод цехларинининг ва хатто маиший асбобларнинг шовкини – бир суз билан айтганда инсонни ураб олган нарсалардан таркиб топади. Умумий фонда 80% гача шовкин берувчи автотранспорт харакати шовкини, унда энг бакувват аккорд булиб жаранглайди. Охирги ун йилликда йирик шахарларнинг район магистралларида куннинг тигиз пайтларида транспорт окими соатига 2000 машинага, шахар магистралларида эса соатига 6000 машинага етади. Йирик ва катта замонавий шахарларда шовкиннинг усиши транспорт куввати ва юк кутарувчанлигининг ошиши, харакат тезлигини купайиши, янги двигателларни ва транспорт машиналари ишининг янги тамойилларини (хаво ёстикчаларидаги машиналар, турбо реактив двигателлар ва бошкалар) жорий этилиши билан боглик булиб колмокда.
Бакувват самолёт ва вертолётларни пайдо булиши ва хавода юк ташиш ишларининг кескин ошиши хам шовкинни усишига олиб келди.
Шахарларда шовкин келтириб чикарувчи асосий сабаб янги транспорт воситаларининг ривожланиши ва шахар режалари ва курилишнинг таркиб топган структураси уртасидаги усиб бораётган карама-каршиликдир. Баъзан хатто янги курилиш хам шовкин купайишини хисобга олмаган холда олиб борилади.
Турар-жой районларида шовкин йилигига 0,5-15 д БА дан усиб бормокда. Хозирги вактда уртача дунёдаги шахар ахолисининг 30-40% акустик нокулай холатда ишлайди ва яшайди. Бу эса ахолининг умумий касалланишини ошиши ва унинг мехнатга лаёкатлигини пасайтириб жуда катта ижтимоий иктисодий зарарга олиб келади.
Саёз жойлашган метрополитен курилиш муносабати билан турар-жой биноларида титрашга карши кураш муаммоси алохида долзарблик касб этиб колди. Бу холда метрополитен трассаси мавжуд турар-жой районлари тагидан утказилади. Ерости поездларини эксплуатация килиш тажрибаси шуни курсатадики, юкори даражадаги титрашлар метрополитен тонелининг иккала тарафига 40-70 м радиусдаги турар-жой уйларига таъсир этиб, ахолининг жиддий шикоятларини келтириб чикармокда.
Вагон гилдиракларининг темир йул изларига булган таъсири титрашни келтириб чикарувчи манбаа булиб хизмат килади. Уларнинг узаро таъсири тебранишни турли йуналишга таркалишига олиб боради. Рельсларнинг титраш параметрлари тонел йули конструкциясига ва деворнинг вазнлигига боглик. Титраш даражасига поездларнинг харакат тезлиги, вагонларнинг тула юкланганлиги, таркибнинг юриш кисмининг амортизация сифати таъсир этади.
Тонелларда юзага келадиган титраш грунт оркали якин атрофдаги уйларнинг пойдеворларига узатилади, ва бинонинг турли конструктив унсурларида тебраниш хосил килади. Шу муносабат билан титрашни меъёрларда белгиланган кийматлардан ошмаслиги буйича лозим булган чора тадбирлар кулланилади.
Урбанизациялашган худудларда радиоэлектрониканинг ривожланиши, энергия билан таъминланишнинг усиши билан инсон организмида марказий асаб, эндокрин, юрак кон-томир тизими ва кон томонидан нохуш узгаришларни келтириб чикарувчи электромагнит нурланиш таъсири усиб боради.
Табиий электромагнит майдонларига (ТЭМ) ернинг магнит майдони (ГММ) хам киради. Ернинг магнит майдони 6 Э га якин кучланишга эга ва мураккаблиги ГММ нинг турли параметрлари узгаришини акс эттирувчи муттасил узгаришда булади. Ердан узоклашиши билан унинг геомагнит майдонини кучланиши камаяди. Илмий-техника тараккиётининг шиддат билан усиши, инсон томонидан яратилган электромагнит даражаси, айрим районларда табиий диапазондаги майдонларнинг уртача даражасидан юзлаб марта юкори булишига олиб келади. Замонавий шахар шароитларида инсон организмига турли радиоутказувчи курилмалар, электрлаштирилган транспорт линиялари ва электр узатиш линиялари манбаа булган электрмагнит майдонлари уз таъсирини утказмокда. Бунда электромагнит майдони манбааларнинг сони йилдан-йилга ошмокда. Саноат частотаси (50 Гц) электрмагнит майдонининг кучли манбаи булган ута юкори волтли электр утказиш линияларининг тармоклари шу зоналарга якин жойлашган худудлардаги кишлок хужалик экинларига нохуш таъсир килади. Ер юзасида электромагнит фон хосил булиб, грунт тупроги зичлашади, улардаги биохимик жараёнлар узгаради, тупрок микроорганизмларидаги хужайралар деформацияланади.
Радиоактив ифлосланиш инсоннинг табиий ва сунъий радиоактив моддалардан фойдаланиши натижасида табиий радиоактив фоннинг ошиши билан тавсифланувчи жараёндир. Радиоактив моддалар хаво окимлари, хайвонлар, баликлар ва кушлар томонидан таркалади. Шу сабабли ахолининг зич жойлашган районларида атом электр станциялари (АЭС) жойлаштириш ва куриш, авария хавфи борлиги ва бу холда радиоактив ифлосланиш юз бериши мумкинлигидан мухим муаммо булиб колмокда.
АЭС ларни эксплуатация килиш дунёда йилига 400 миллион тонна нефтни тежаш имконини беради. Бу эса Саудия Арабистонда йиллик казиб чикариладиган нефт микдоридан 2 баробар купрок демакдир.
Уз вактида атом энергетикасининг мутлок хавфсизлиги хакида афсона кенг таркалган эди. У бизга жуда катта зарар етказди. Чернобул халокати - кандайдир даражада бу уйдирманинг нидоси булди. Агар хеч кандай хавф булмаса эхтиёткорликка на хожат. ЧАЭС халокати, хизмат килувчи ходимининг купол хатосини меваси булди. Хозир эса бутунлай тескари ибора: атом станциялари – дузахнинг уяси – «арзон» энергетика бизга жуда хам кимматга тушиши мумкин.
Download 123 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling