Mámleketlik universiteti ekologiya hám topıraqtanıw kafedrası

Manzarali va mevali o’simliklar turlari.
O’zbekiston territoriyasida manzarali o’simliklarni o’t, buta, daraxt ko’rinishidagilari ko’p uchraydi. Hozirda buta va daraxt ko’rinishidagi xushmanzara o’simliklar ko’kalamzorlashtirishda keng foydalanib kelinmoqda. Bu o’simliklarni ko’pchiligi mezofitlar bo’lib, ko’p suv talab qilmaydi. Mas: Chinor, Qarag’ay, Qora qarag’ay, tol.
1. Saur (biota orientalis).
2. Chinor (Platanus orientalis).
3. Qayrag’och (Tinus).
4. Sada qayrag’och (Ulmus denza).
5. Kashtan (Amkulus).
6. Tol.
7. Terak (Populus).
8. Oq qayin.
9. Eman.
10. Akatsiya.
11. Jonli devor hosil qiluvchi o’simliklar.
Mevali daraxtlar.
1. Yong’oq. 2. Jiyda. 3. Xurmo. 4. Olcha. 5. Olma. 6. O’rik kabilar shahar territoriyasida ko’p uchrovchi o’simliklar hisoblanadi.
Shaharlarni ekosistemasi, qulay muhitni yaratililganligi yashayotgan insonlarni o’ziga bog’liq. Kishilar tufayli ko’kalamzorlashtirish vujudga keladi, aholining yashashi uchun qulay muhit yaratiladi.
O’simliklarni ko’p bo’lishi havoda kislorodni ko’p bo’lishiga, kishi ruxiyatiga va xatto ko’rishni mustahkamlanishiga sababchi bo’ladi. O’simlik ko’p shaharlarda havoda chang va boshqa mexanik va kimyoviy aralashmalar kam bo’ladi. Shu sababli shahar ko’kalamzorlashtirilayotganda ko’kalamzorlashtirish hisobga olinadi. Odatda 70% shahar maydoni yashil zona, xiyobon, bog’ va boshqalarga ajratiladi. Yashil zona transport qatnamaydigan joyda tashkil etiladi. O’simlikni ko’p bo’lishi tuproq namligini, unumdorligini saqlaydi, havoda malum namlik bo’lishi, engil ionlar soni ko’payishini taminlaydi.
O’rtacha kattalikdagi bir tup daraxt 24saot ichida 3 kishi uchun zarur kislorodni ishlab beradi. Bir gektar o’rmon esa 24 saot ichida 220-228 kg karbonat angidridni yutib, 180-200 kg kislorod ajratadi.
Bir gektar erdagi igna bargli daraxtzor bir yilda 40 tonna, keng bargli daraxtzor 100 tonnagacha changni ushlab qolar ekan.
Avtomobil va sanoat chiqindi gazlarini tozalashda ekilgan daraxtlar katta foyda beradi. Demak ko’chalarda va sanoat korxonalari atrofida himoya zonalari tashkil etish muhim ahamiyatga ega.