Molekulaning tuzilishi va kimyoviy bog’lanish. Kovalent, ion, metall, vodorod boglanishlar. Kovalent bog’lanish xossalari

Masala va mashqlar

1. 
   HI dissotsilanish energiyasi 298,4 kJ/mol ga teng. Ultrabinafsha nurlar (λ=2·10^-7) bilan HI ni elementlarga parchalash mumkinmi? 5·10^-3 g HI ni parchalash uchun qanday energiya Sarflanishi lozim?
   
2. 
   Agar N₂ va H₂ dissotsilanish energiyalari tegishlicha 945,6 va 435,9 kJ/mol ga teng bo’lsa, ½ N₂ + 3/2 H₂ = NH₃ – 46,19 kJ/mol sistemaad N – H bog’lanish o’rtacha energiyasini aniqlang.
   
3. 
   Agar oddiy moddalardan asetilen hosil bo’lish standart issiqligi 226,75 kJ/mol ga teng bo’lsa, asetilen molekulasida C≡C karrali (σ va 2π) bog’lanish energiyasini hisoblang. Grafit haydalish energiyasi +715,88 kJ/mol ga, vodorod dissotsilanish energiyasi +435,9 kJ/mol ga teng. C – H bog’ energiyasi – 402,9 kJ/mol ga teng.
   
4. 
   Agar HBr molekulasi dipol uzunligi 0,18·10^-10 m ga teng bo’lsa, molekula qutbliligini aniqlang.
   
5. 
   H₂S molekulasi elektr dipol momenti 0,31·10^-29 , H₂Se niki – 0,08·10^-10 m ga teng. Har ikkala molekulaning dipoli uzunligini aniqlang.
   
6. 
   PH₃ molekulasi elektr dipol momenti 0,18·10^-29 Kl·m ga teng. PH₃ molekulasi dipol uzunligini aniqlang.
   
7. 
   Agar molekula dipol uzunligi 0,03·10^-10 m ga teng bo’lsa, p(AsH₃) molekula dipol momentini nechaga tengligini aniqlang.
   
8. 
   Nitrobenzol C₆H₅NO₂ molekulasi dipol uzunligi 0,82·10^-10 m ga teng. Molekula uchun p ni hisoblang.
   
9. 
   Agar HCl molekulasi p_amal qiymati 3,4·10^-30 Kl·m, H–Cl bog’ uzunligi 1,27·10^-10m ga teng bo’lsa, qutbli kovalent bog’ hosil qilgan vodorod va xlor atomlari effektiv zaryadlarini aniqlang.
   
10. 
    HBr molekulasida vodorod atomi effektiv zaryadi (p_amal) qiymati δ= +0,115. Vodorod bromid molekulasi elektr dipol momentini hisoblang.
    
11. 
    Agar HF molekulasi elektr dipol momenti p_amal = 6,4·10^-30 Kl·m, ftor atomi effektiv zaryadi – 0,435 bo’lsa, vodorod ftorid molekulasida H–F bog’lanish uzunligini aniqlang.
    
12. 
    Qaysi birikmaning molekulasida bog’lanish qutbliligi eng ko’p ifodalangan: vodorod sulfid, xlor, metan, fosfin, vodorod xlorid?
    
13. 
    Oltingugurt bilan selenning davriy sistemadagi o’rnini va ularning elektromanfiyligini hisobga olib, S – H va Se – H bog’lanishlardan qaysi biri puxtaroq ekanligini ko’rsating.
    
14. 
    Formulalari NH₃, PH₃, HCl, SiH₄, H₂S bo’lgan birikmalarda azot, fosfor, xlor, kremniy va oltingugurtning valentligi qanchaga teng?
    
15. 
    Formulalari ZnS, Cu₂S, Al₂S₃, SnS₂, P₂S₅ bo’lgan birikmalarda elementlarning valentligi qanchaga teng?
    
16. 
    Quyidagi birikmalarda: a)bir valentli; b)ikki valentli; v)uch valentli; g) to’rt valentli; d) besh valentli bo’lgan elementlarning nomini ayting. Na₂O, HCl, PH₃, Fe₂O₃, MgO, ZnO, CO₂, P₂O₅, CaO.
    
17. 
    Quyidagi elementlarning vodorod bilan hosil qilgan birikmalarining formulalarini yozing: a) azot (III); b) kremniy (IV); v) oltingugurt (II); g) brom (I).
    
18. 
    KsenOH bir valentli ftor bilan hosil qilgan birikmalarida ikki, to’rt va olti valentli bo’ladi. Shu birikmalarning formulalarini yozing.
    
19. 
    Kremniyning kislorod bilan hosil qilgan birikmasida 16 g kislorodga 14 g kremniy to’g’ri keladi. Kremniyning nisbiy atom massasi 28. Shu birikmaning formulasi va undagi kremniyning valentligi qanday?
    
20. 
    Azot oksidlarining birida 16 g kislorodga 14 g, boshqa oksidda esa – 7 g azot to’g’ri keladi. Azotning nisbiy atom massasi 14 bo’lsa, uning oksidlarida bu birukmalarining formulalari va ularda azotning valentligi qanday?
    
21. 
    Fosfor xlor bilan tarkibi PCl₃ va PCl₅ bo’lgan birikmalar hosil qiladi. Fosforning valentlik qiymatlari xlor bilan hosil qilgan birikmalaridagi kabi bo’ladigan oksidlarining formulalarini yozing.
    

Quyidagi birikmalarda elementlar valentligini aniqlang: a) rux nitrat; b) alyuminiy sulfat; v) ammoniy dixromat; g) kalsiy gidroortofosfat.