Молия фани бўйича маърузалар матни

5. ХАЛҚАРО ҲИСОБ-КИТОБ ШАКЛЛАРИ
Халқаро ҳисоб-китоблар - бу турли давлатларнинг ўзаро ва уларнинг юридик шахслари ва фуқаролари ўртасида иқтисодий ва бошқа муносабатларда вужудга келган пуллик талаблар ва мажбуриятларнинг тартибга солиниши ва амалга оширилишидир. Халқаро ҳисоб-китоблар деганда, турли мамлакатлар ўртасидаги иқтисодий, сиёсий ва маданий алоқалар натижасида юзага келадиган пуллик талаблар ва мажбуриятлар юзасидан тўловларни амалга ошириш тизими тушунилади.
«Халқаро ҳисоб-китоблар» тушунчаси:
- жаҳон амалиётида ишлаб чиқилган ва халқаро ҳужжатлар ва удумлар билан мустаҳкамлаб қўйилган ҳисоб-китобларни амалга ошириш ва тўловларни ўтказиш шартлари ва тартибини;
- халқаро ҳисоб-китобларни ташкил этиш ва ўтказиш бўйича банкларнинг амалий фаолиятини қамраб олади.
Товарлар ишлаб чиқариш ва уларни сотиш жараёнларининг байналмилаллашуви, халқаро ҳисоб-китобламинг мазмунида янги ўзгаришлар пайдо бўлишига олиб келди. Халқаро ҳисоб-китоблар кенг қамровли бўлиб, у экспорт-импорт операциялари, тижорат тусига эга бўлмаган тўловлар — сайёҳлик, спорт, фуқаролар томонидан хорижий давлатларга пул ўтказишлар, хорижий давлатларда дипломатик ва савдо ваколатхоналарини очиш, ўзга давлатлар ҳудудида ҳарбий қисмларни сақлаш ҳамда капиталлар ва кредитларнинг ҳаракати бўйича амалга ошириладиган ҳисоб-китобларни ўз ичига олади.
Халқаро ҳисоб-китобламинг самарадорлигига қуйидаги омиллар таъсир қилади:
- давлатлар ўртасидаги иқтисодий ва сиёсий муносабатлар;
- валюта қонунчилиги;
- халқаро савдо қоидалари ва удумлари;
- банк амалиёти;
- ташқи савдо шартномалари ва кредит битимларининг шартлари;
- пуллик ҳисоб-китоблар иштирокчиларининг тўловга қобиллиги.
Ўтиш даври қийинчиликларини бошдан кечираётган давлатларда халқаро ҳисоб-китобларнинг товариар, хизматлар ва бажарилган ишлар бўйича тўловламинг ўз вақтида келиб тушишини кафолатловчи шакллари кенг қўлланилиши мумкин.
Ташқи савдо шартномаларида валюта-молиявий ва тўлов шартлари яққол акс эттирилиб, улар сирасига қуйидагилар киради:
- баҳо валютаси;
- тўлов валютаси;
- тўлов шарти;
- ҳисоб-китоб шакли.