Молия фани бўйича маърузалар матни

Молиявий назорат илмий билимларнинг алоҳида соҳаси сифатида тадқиқотнинг ўз услубидан фойдаланади, бу услуб назоратда фойдаланиладиган услуб ва усулларнинг йиғиндиси сифатида изоҳланади. Чунончи, Н.Т.Белуха, «молия-хўжалик назорати ва тафтиш услуби - хўжалик фаолиятини назорат қилиш ва уни норматив-хуқуқий тартибга солишнинг услубий йўсинлари йиғиндисидир» деб ҳисоблайди.
Молиявий назоратнинг махсус услублари балансларни ҳисоблаб текшириш, ҳужжатлар асосидаги тафтиш, хўжа­лик фаолияти таҳлили сингари бир мунча хусусий услубларга бўлинади; нисбатан «майда» оралиқ вазифаларни бажариш учун ҳужжатларни муқобил текшириш, пул маблағлари ва моддий бойликларни рўйхатга олиш, миқдор ҳисобни тиклаш, назорат қиёслашлари ва бошқалардан фойдаланиш керак.
И.А.Белобжецкий молиявий назоратнинг умумий усули концепциясини, фикримизча, етарлича изчил ва илмий асосда баён этади: бу тадқиқотга назорат амалларини бажариш чоғида муайян вазифаларни бажаришга қаратилган тех­ник (услубий) усуллар йиғиндиси сифатидаги усуллар ҳам қўшилган умумий ёндашувдир. Умумий ёндашув ҳодисаларнинг умумий алоқаси ва ўзаро боғликлиги, ўзгарувчанлиги, миқдорнинг сифатга ўтиши, қарама-қаршиликлар бирлиги ва кураши сингари материалистик услуб қонунларига асосланган.
Бинобарин, молиявий назорат услубини кузатиш, қиёслаш, таҳлил қилиш, олинган натижаларни умумлаштириш, улардан бир бутун хулоса чиқариш, айрим фактлардан уму­мий хулосага келиш ва умумий ҳолатдан хусусий хулосаларга келишни ўз ичига олган ўзига хос услубий йўсинлар, йўл ва воситалар ёрдамида молия-иқтисодий ахборотни ва назорат объектининг хақиқий ҳолатини ўзаро боғликликда ўрганиш деб тушуниш мумкин.
Назоратнинг услубий йўсинлари ва улардан фойдала­ниш механизмларини таснифлаш масалалари етарлича тўлиқ ёритилган |Э.А.Вознесенский, И.АБелобжецкий, Л.М.Крамаровский, Ю.А.Данилевский, С.О.Шохин, Л.И.Воро­нина. Мазкур муаллифлар тақдим этган ечимлар ва хориж мамлакатлар тажрибасини ҳисобга олиб биз молиявий назорат услубий усулларининг қўйидаги таснифини тавсия этамиз: