Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

4..Korxonalar tashqi iqtisodiy faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish usullari.
Tashqi iqtisodiy faoliyatini davlatlarning savdo, iqtisodiyot, texnika, madaniyat, sayyoxlik soxalarida boshka davlatlvr bilan hamkorlikni rivojlantirishdan iborat. Bunday hamkorlikning asosiy xukukiy shakli xalqaro shartnomalar, xususan mazkur soxalarda davlatlar uzaro hamkorligining eng muxim tamoyillari va yo’nalishini belgilovchi kup tomonlama shartnomalardir. MDX katnashchisi bulgan davlatlarining tashqi iqtisodiy faoliyat soxasidagi hamkorligi tugrisida 1992 yil 15 mayda imzoldangan bitim bunga misol bula oladi.
Davlat eng kulay tartibdan tashkari boshkacha imtiyozli tartib urnatish mumkin. Uzbekiston uz tashqi iqtisodiy stratyegiyasini amalga oshirish uchun ana Shu shakldan unumli foydalanmokda. Dunyodagi eng katta mamlakatlar bilan tovarlar va xizmatlar eksportini yengillashtiruvchi, chyet el investisiyalarni jalb kilishga yordam beruvchi shartnomalar imzolandi. Misol uchun:
1992 yil oktyabrida Amyerika chyet ellarga xususiy investisiya beruvchi koorporasiyasi (OPIK) bilan investisiyalarga kumaklashish xakida bitim imzolandi, bu bitim Amyerika kompaniyalarini Uzbekiston sarmoya sarflarida notijorat tavvakalchiligi buyicha kafolatlar bilan ta’minlanishi kerak.
1993 yil noyabrida Uzbekiston Respublikasi bilan AKSH urtasidagi savdo munosabatlari xakida imzolangan xukumatlararo Bitim tomonlarning bir-biriga eng kulay sharoit yaratishlarini kuzda tutadi.
1994 yilda Vashingtonda Uzbekiston Respublikasining xukumat dyelyegasiyasi sarmoyalarni rag’batlantirish va uzaro ximoya kilish tugrisida bitim imzolandi.1995 yil 20 iYunda Vashingtonda Uzbekiston va AKSH xukumatlararo xujjat –xar ikkala davlat xududida fukorolarning erkin xarakat kilishlari tugrisida myemorandum imzolandi.
Respublikadagi ikkita katta loyixani: Zarafshonda “NYUMONT MAYNING” kompaniyasi tomonidan tarkibida oltin bulgan ma’dan konini ishlash va Toshkyentda “INTYERNYEYSHNL TYELSYET” kompaniyasi, “Kamalak Tv” qo’shma korxonasi bilan birgalikda kabyelli tyelyevidyeniye shoxobchalarini tuzish va boshkarish loyixalarini sugurta qiluvchi chyet ellardagi xususiy investisiyalarni ximoya kilish korporasiyasi (OPIK) Uzbekistonda Amyerika kompaniyalari faoliyatini kullab-kuvvatlashda faol madad kursatmokda.
Amyerika kompaiyalari tomonidan takliflarning asosiy kismi ma’dan resurslari, yokilgi kazib chiqarish,yirik loyixalarga bank kreditlari berish, respublikaga turli uskunalar yetkazib berish.
Uzbekiston Respublikasi xukumati ishtirokida tuzilgan ikki tomonlama komissiyalar va kumitalar.
Respublika xukumati ana Shunday muassasalardan bir kanchasi bilan.
Yevropa mamlakatlari bilan: Gyermaniya, SHvyesariya, BuYuk Britaniya, Finlyandiya, Fransiya, Polsha mamlakatlari bilan savdo-iqtisodiy hamkorlik buyicha idoralararo kengash.
Bundan tashkari Koryeya, Xitoy, YAponiya, Misr, Eron, Xindiston, Pokiston mamlakatlari bilan savdo, ilmiy texnikaviy hamkorlik tugrisida xukumatlararo komissiyalari tuzilgan.
AKSH bilan Uzbekiston savdo palatasi tuzilgan. YAna Yuir mamlakat bu Koryeya respublikasi bulib, mamlakatimimz va Koryeya urtasida 16 ta davlatlararo va xukumatlararo xujjatlar imzolandi. Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki Uzbekiton Respublikasi uchun Koryeya respublikasining eng yirik banklari: "Koryeya Ekschyeyndj Bank", "Xoniya Bank", "Koryeya Eksyembanki", "Koryeya tijorat banki", "Koryeya Fyerst Banki" bilan birgalikda "DEU Korporyeyshyen" kompaniyasining uzbekistonlik shyeriklar bilan qo’shma korxonalari kontraktlari xizmat kursatilmokda.
Uzbekiton Respublikasida 6 koryeys kompaniyasi "DEU Korporyeyshyen", "Samsung Korporyeyshyen ", "Kabul Tekstaylz", " DEU Xyevi Indastriz", "DEU Tyelyekom Ltd" vakolatxonalari joylashgan.
Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligida tashqi iqtisodiy faoliyat katnashchilari sifatida 45 ta qo’shma Uzbekiton-Koryeya korxonalari ruyxatga olingan bulib, ular faoliyati kuyidagilardir:

• 
  kishlok xo’jalik maxsulotlari yetishtirish
  
• 
  xalq istye’moli mollari ishlab chiqarish
  
• 
  radioelyektron maxsulot ishlab chiqarish
  
• 
  yengil avtomabillar va ularning butlovchi kismlarini sotish
  

Eng yirik Uzbekiton -Koryeya qo’shma korxonalardan eng yiriklaridan biri "UzDEU avto"va "UzDEU elyektroniks" korxonalardir.
"UzDEU avto" korxonasi 1998 yilgi Rejasi 80 ming dona yengil avtomabillar , bu yil esa bu kursatgich 100 ming ta yengil ("Neksiya","Tiko","Damas") rusumli avtomabillarni ishlab chiqarish.
Gyermaniya mamlakati bilan ham bir kator yirik loyixalar imzolangan.Mamlakatlar urtasida tovar oboroti kupayishi bilan bir paytda Gyermaniyaning Uzbekitonga Moliyaviy yordami oshib bormokda.(1993 yilga nisbatan 1998 yilda 5baravar oshdi).
Tijorat bilan bir katorda banklar va kredit-Moliya muassasalarning davlat-xususiy birlashmasi(AKA). Gyermaniya kredit-Moliya jamiyati-KFV banki, gyermaniyalik tadbirkorlarni respublikamizga investisiyalarni va yangi texnologiyalarni jalb kilishga da’vat etayotgan DYEG investisiya jamiyati ham Moliyaviy rag’batlantirish Yuzasidan katta ish olib bormokdalar.
Umuman Gyermaniya tomonidan "Gyermyes" sugurta jamiyati kafolati ostida umumiy mikdori 1mlrd. nyemis markasidan kuprok bulgan KFV va AKA kredit liniyalari ochildi.
Bu yo’nalishda K.Adyenauer fondi faol ish olib bormokda. U Toshkyentda uz akolatxonasini ochgan.xozirgi vaktda mashxur Ebert fondi ham Uzbekitonda uz vakolatxonasini ochish taraddudida.