“moliya” fanidan O’quv-uslubiy qo'llanma bilim sohalari

“Pierce Grain” kompaniyasining aksiya birligiga to’g’ri keluvchi foydasiga 
umumlashtirilgan leverejning ta’siri 
Ko’rsatkich 
Bazis 
davrdagi 
miqdor, t 
Prognoz 
davridagi 
daraja, t+1 
O’zgarish, 
foizda 
Savdo hajmi 
$300,000 
$ 360,000 
+20% 
Minus: Jami o’zgaruvchan 
xarajatlar 
$180,000 
$ 216,000 
 
O’zgarmas xarajatlardan 
oldingi daromad 
$120,000 
$ 144,000 
 
Minus: Jami o’zgarmas 
xarajatlar 
$100,000 
$ 100,000 
 
FSTD 
$ 20,000 
$ 44,000 
+120% 
Minus: Foiz xarajatlari 
$ 4,000 
$ 4,000 
 
Soliqlardan oldingi daromad 
(SOD) 
$ 16,000 
$ 40,000 
 
Minus: Soliqlar 50% stavkada 
$ 8,000 
$ 20,000 
 
Sof foyda 
$ 8,000 
$ 20,000 
+150% 
Minus: Imtiyozli aksiyalar 
dividendlari 
$ 0 
$ 0 
 
Oddiy aksiya egalari foydasi 
$ 8,000 
$ 20,000 
+150% 

---

222 
(OAF) 
Oddiy aksiyalar soni 
$ 1,500 
$ 1,500 
 
Bir birlik aksiyaga to’g’ri 
keluvchi foyda 
$ 5.33 
$ 13.33 
+150% 
4. Kapital strukturasi nazariyasi 
Firma uchun eng mos moliyaviy strukturaning aniqlanishi borasida fikr 
yuritadigan vaqt ham keldi. Firma o’z aktivlarini moliyalashtirishda foydalanib 
kelgan moliyalashtirish manbalarining to’liq jadvali firma buxgalteriya 
balansining o’ng tomonida joylashgan bo’ladi. 
21.7-jadval 
Firmaning moliyaviy va kapital strukturasini o’zaro farqlash 
Joriy 
aktivlar 
$100 To’lanishi kerak 
bo’lgan hisoblar 
$10 
 
Uzoq 
muddatli 
aktivlar 
$200 Tan olingan xarajatlar 
$15 
 
Jami 
aktivlar 
$300 Qisqa muddatli 
qarzlar 
$50 
 
 
 
Uzoq muddatli 
qarzning joriy qismi  
$ 5 
 
 
 
Joriy majburiyatlat 
$80 
 
 
 
Uzoq muddatli 
qarzlar 
$70 
 
 
 
Imtiyozli aksiyalar 
$50 
 
 
 
Oddiy aksiyalar 
$100 
 
 
 
Jami majburiyatlar va 
o’z mablag’ari 
$300 
 
Biz bu moliyalashtirish manbalari ro’yxatini moliyaviy struktura deb 
ataymiz. Masalan, 7 jadvalda turli manbalar hisobiga moliyalashtirilgan $300 
qiymatidagi aktivlarga ega firmaning bugalteriya balansini ko’rishimiz mumkin. 
Jadvalga ko’ra firma o’z kapitalini $80 qiymatidagi joriy majburiyatlar (1 yil 
yoki undan kam bo’lgan muddat ichida to’lanishi kerak bo’lgan qarzlar), $70 
miqdorida uzoq muddatli qarzlar, $50 ga imtiyozli aksiyalar va qolgan $100 ni 
oddiy aksiyalar hisobiga moliyalashtirgan.
Firmaning ayrim joriy majburiyatlari uning kundalik ish faoliyati natijasida 
tabiiy ravishda yuzaga kelishini unutmaslik lozim. Biz to’lanishi kerak bo’lgan 
hisoblar va tan olingan xarajatlarni nazarda tutmoqdamiz. Masalan, firma o’z 
ta’minotchisiga qo’shimcha birlikda inventarlarni yetkazib berishini buyurtma 
qilsa bu jarayon firmaga avtomatik ravishda kredit bo’lib yoziladi va 
buxgalteriya balansida to’lanishi kerak bo’lgan hisoblar deb qayd etiladi. 
Moliyaviy 
struktura 
Kapital 
struktur
asi 

---

223 
Shuningdek, firma doimiy ravishda vaqti-vaqti bilan foiz va boshqa xarajatlarni 
tan olib boradi lekin ularni aniq bir davrda (masalan, har yarim yilda) to’laydi. 
Bu tan olingan xarajatlar kunlik ish faoliyati davomida tabiiy ravishda yuzaga 
keladigan firmaning majburiyatlarini aks ettiradi. To’lanishi kerak bo’lgan 
hisoblar va tan olingan xarajatlar ularning paydo bo’lishiga sabab bo’lgan 
operatsiyalar natijasida avtomatik ravishda yuzaga kelganligi uchun, bunday 
majburiyatlar biz bu bobda bevosita ko’rib chiqishimiz shart bo’lgan 
kategoriyalar hisoblanmaydi. Aniqroq aytganda, biz firma tomonidan ixtiyoriy 
menejmentni talab etadigan firmaning moliyaviy strukturasi qismiga diqqat 
qaratamiz. Biz buni firmaning kapital strukturasi deb ataymiz. 7 jadvalda 
moliyaviy struktura jami bo’lib $300 qiymatidagi majburiyatlar va buxgalteriya 
balansining o’ng tomonida joylashgan o’z kapitalidan tashkil topgan. Bunda 
kapital strukturasi to’lanishi kerak bo’lgan hisoblar va tan olingan xarajatlarni 
istisno etgan holda, jami bo’lib $275 ni tashkil qiladi.  
Firmaning moliyaviy strukturasi va kapital strukturasi o’rtasidagi bog’liqlik 
quyidagi tenglama orqali ifodlanishi mumkin: