Молия органлари ходимлари ва бюджет ташкилотлари молия‐Ҳисоб бўлинмалари

ғазначиликнинг ягона ҳисобрақамини яратиш ва унинг фаолиятининг
концепциясини такомиллаштириш устида қизғин ишлар олиб борилмоқда.
Ғазначиликнинг
ягона
ҳисобрақами
фаолиятининг
концепцияси
компьютерлаштирилган
ғазначилик
тизимида
ва
Марказий
банк
муассасаларида пул ўтказишни электрон тўловлар орқали амалга
оширилишига асосланган. Ғазначиликнинг ягона ҳисобрақами давлат
бюджети пул маблағлари тўпланадиган ва миллий валютада давлат бюджети
ижроси
операцияларини
ифодалайдиган
Марказий
ғазначиликнинг
ҳисобрақамидир. Ғазначиликнинг ягона ҳисобрақами Марказий банк ва
унинг бўлинмаларида юритилади. Ягона ғазна ҳисобварағи Ғазначилик
томонидан бошқариладиган махсус банк ҳисобварағи бўлиб, бу
ҳисобвараққа
Давлат
бюджети
маблағлари
ҳамда
бюджет
ташкилотларининг бюджетдан ташқари маблағлари киритилади. Ягона
ғазна ҳисобварағидан Давлат бюджетида назарда тутилган юридик ва
жисмоний шахсларнинг харажатларига мўлжалланган маблағлар
тўланади, шунингдек давлат мақсадли жамғармаларининг харажатлари
амалга оширилади.
Ягона ғазна ҳисобварағи белгиланган тартибда Ўзбекистон
Республикаси Марказий банкида Ғазначилик томонидан очилади.
Ғазначилик Ўзбекистон Республикаси Марказий банкида ва ўзга
банкларда бошқа банк ҳисобварақлари очиш ҳуқуқига эга.
Ғазначиликнинг банк ҳисобварақларидан маблағларнинг сўзсиз
тартибда ҳисобдан чиқарилишига йўл қўйилмайди.
3. Ғазначиликнинг бош китоби ва ҳисоб-китоб олиб бориш тизими,
хукуматнинг молия ресурсларининг тўлиқ бухгалтерия ҳисобини юритиш ва
мутассади ташкилотларга ва жамиятга давлат молия маблағлари оқимлари
борасида тўла ҳисобот беришни амалга оширувчи восита шаклида
режалаштирилган.
Бу
тузилма
халқаро
стандартлар
билан
мувофиқлаштирилган бухгалтерия ҳисоботи тизимидан иборат бўлиб, у доимий
равишда такомиллаштирилиб бориши назарда тутилган. Ғазначиликнинг Бош
китоби бюджет операцияларини бухгалтерия ҳисобини юритишнинг
компьютерлаштирилган тизимига асосланган. Ғазначиликнинг Бош китобида
давлат муассасалари билан бўладиган барча молиявий операцияларни ифода
39

---

этади. Ғазначиликнинг Бош китоби Ғазначиликнинг ягона ҳисобрақами ва

субсчётлари
билан
бўладиган
операциялардаги
барча
бухгалтерия
проводкаларини ифодалайди. Ғазначиликнинг Бош китоби ҳам Республика
бюджетидан ҳам маҳаллий бюджетдан молиялаштиришнинг ўз вақтида ҳисоб-
китоб юритилишини таъминлайди. Ғазначиликнинг Бош китоби жуда кўп
бюджет бирликларини ўз ичига бирлаштиради. Ғазначиликнинг Бош китобида
бюджет даромадлари ва харажатлари ҳаммаси кўриниши режалаштирилган.
4. Ғазначиликнинг ахборот тизими яратилишининг асосий мақсади бу
ғазначилик тизимининг турли жабҳаларида ахборотларга бўлган талабларини
қондириш, ва бунинг асосида давлат миқёсида молиявий ахборотларни қайта
ишлашнинг янгича автоматлаштирилган ахборот тизимини яратиш натижасида
давлат молиявий ресурслар бошқаришини тубдан ўзгартиришга эришишдир. Бу
мақсад доирасида ечиладиган вазифаларга ғазначиликнинг асосий бўғинларида
харакатга келаётган ахборотлар оқимини автоматлаштириш, яни давлат
бюджетинининг касса ижросини – режалаштириш, амалга ошириш, назорат
қилиш ва рўйхатдан ўтказиш, даромад ва харажат ижросининг ҳисоботларини
ишлаб чиқиш ва бошқа ахборотлар харакатини автоматлаштиришни қамраб
олади. Шунингдек тизимнинг барча функционал модуллари ижросини
автоматлашган тарзда амалга оширилишини таъминлаш ҳам қамраб олинган
бўлиши керак.
Давлат бюджети касса ижросини амалга оширишда ахборот технологиялари
қуйидаги асосий вазифаларни ечишга қаратилган:
• Ғазначиликнинг барча миқёсидаги бюджетнинг касса ижроси
маълумотларини қайта ишланиш марказлаштириши;
• Маълумотларни йиғиш, таҳлил қилиш, ҳужжатларни қайта ишлаш
учун зарур бўлган тезликни таъминлаш;
• бюджет ижросини янада самарали бошқаришни таъминлаш;
• маблағларни тўлиқ, мақсадга мувофиқ ва самарали ҳаражатлашни
оператив назорат этиш;
• Ғазначилик баш бошқармаси ва бошқа бошкарув тузилмаларининг
ишлаш самарасини ошириш, камчилик ва хатоларни камайтириш,
бошқарув аппаратни таъминлашдаги харажатларни қисқартириш;
• Ғазначилик ҳисоб рақамларидаги қолдиқларга мувофиқ молиявий
ресурсларларнинг келажакдаги эҳтиёжларини прогноз қилиш;
• давлат бошқарувининг ваколатли муассасаларини бюджетга ижросига
доир тезкор маълумотларни етказиб бериш.
5. Ғазначилик тизимининг фаолиятини тартибга солувчи меорий-хуқуқий
қонунчилик, ғазначилик тизимининг энг муҳим элементларидан. Бунинг
асосида Ўзбекистон Республикаси Қомуси ва фуқаролар кодекси ҳизмат
қилади. Ундан ташқари Ўзбекистон Республикаси «БЮДЖЕТ ТИЗИМИ
40

---

ТЎҒРИСИДА» қонуни

29
хам жуда муҳим роль ўйнайди. Келтирилган Қонунлар
Ғазначилик тизими қонунчилигига асос солувчи меёр ҳисобланади. Бу
қонунлардан ташқари, тизим фаолиятини белгиловчи қатор махсус қонун ва
қарорлар ҳизмат қилади. Булар қаторида:
Ўзбекистон республикасининг
«Давлат бюджетининг ғазна ижроси тўғрисида»
ги қонуни
30
, Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Давлат бюджетининг
ғазна ижроси тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги
Қарори
31
,