Молиянинг ижтимоий иқтисодий моҳияти ва функциялари

Тартибга солиш функцияси: Давлатнинг сиёсий хокимияти, бошқарувчилик фаолиятини амал қилиши зарур бўлган шундай соҳалар мавжудки уларнинг тулақонли амал қилишида давлат бош позицияда бўлади (масалан мудофаа, ижтимоий ҳимоя тизимлари ва бошқалар). Давлат турли хил институтционал тизимлар воситасида иқтисодий сиёсатни реализация қилади. Тартибга солиш соҳалари: Давлат молияси, пул муомаласи, накд пулсиз ҳисоб китоблар, валюта курслари, иқтисодий хавфсизлик ва бошқалар.
+айта тақсимлаш функцияси. Яратилган миллий даромад ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар ўртасида қайта тақсимлашнинг объекти ҳисобланади. Бундай қайта тақсимланишининг механизми сифатида солиқ ва бюджет тизими ҳисобланади.
Ижтимоий функцияси. Ўтиш даврининг асосий муаммоси ҳисобланувчи ижтимоий ҳимоя тизимларини шакллантириш ва аҳолининг ҳам таъминланган катламини ҳимоя қилиш давлатнинг асосий функцияси ҳисобланади. Бу функциянинг реализация қилиш механизми: ижтимоий трансфертлар тизими, Республика ва Маҳаллий даражадаги ижтимоий дастурлар, адресли ижтимоий ёрдамлар.
Давлатнинг иқтисодий роли ва функцияси ижтимоий иқтисодий жараёнларни тартибга солишнинг молиявий сиёсатини ва молиявий усулларини аниқлаб беради.
Товар-пул муносабатларининг мавжудлиги.
Хар қандай пул муносабатлари ҳам молиявий муносабатлар таркибига киритилмайди. Масалан, банк кредитларини олиш ва уни қайтариш жараёни, кредиторлик карзларини тулаш жараёнидаги пул муносабатлари молиявий муносабатлар категориясига киритилмайди. Молиявий муносабатлари категорияси мазмунини аниқловчи кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш жараёнидаги пул муносабатлар қуйидагилардан иборат:

	Молиявий муносабатлар.
Корхоналар ва бюджет ўртасидаги барча турдаги тўлов турлари.	Корхоналар ва бюджетдан ташқари фондларга барча турдаги туловлар ва ажратмалар ва улардан молиялаштириш механизмлари.	Кредитлар бўйича фоизлар тўлаш воситасидаги пул муносабатлари.		Корхоналар билан корхоналар ўртасида ишлаб чиқариш ва тижорат фаолияти воситасида, ёкилги сотиб олиш, хом ашё сотиб олиш, тайёр маҳсулот реализацияси, хизматлар кўрсатиш бўйича пул муносабатлар.

Корхоналар тайёр маҳсулотни реализация қилиш натижасида пул тушумларига эга бўлади. Пул тушумларини бирламчи ва қайта тақсимлаш натижасида қийматнинг тақсимот жараёни содир бўлади.
Молия ўзига хос моҳиятига ва ташқи пайдо булиш шаклларига эгадир. Молиянинг моҳияти деганда алоҳида қиймат категорияси сифатида молиянинг ички моҳиятини намоён бўлиши тушунилади. Молиянинг моҳияти ва пайдо бўлиш шакллари ўзаро бо\лиқдир.
Масалан, 1965 йилдан хужалик субъектларининг давлат бюджети билан узаро муносабатларида фойдани тақсимланишининг давлат бюджти даромадларига фойдадан аратма шаклига ўтилди. Хужалик ислоҳотлари шароитида бу муносабатлар 3 шаклда намоён бўлди яъни: ишлаб чиқариш фондларига ажратмалар, Фиксирланган(рента) тўловлари; фойданинг эркин қолди\идан бюджетга бадаллар.
Бозор иқтисодиёти шароитида эса бу муносабатлар солиқлар воситасида амалга оширилади.
Юқоридагиларга асосланган ҳолда шуни таъкидлаш жоизки, молиянинг иқтисодий моҳияти масаласи мазкур категориянинг ички мазмунини аниқловчи 2 назарияда амал қилади: