Молиявий муносабатларнинг бошқа иқтисодий муносабатлардан фарқланувчи характерли белгилари ҳақида гапиринг?

Тўлов баланси ва уни тартибга солиш йўллари

Мамлакат тўлов балансининг ҳолати бугунги кунда нафақат мамлакатнинг халқаро операцияларини акс эттирувчи оддий ҳужжат, балки ушбу мамлакат иқтисодиётининг очиқлик даражаси, унинг иқтисодий-географик ва инвестицион имкониятлари, олтин-валюта захиралари ва мавжуд валюта муносабатларининг қай даражада эканлиги ҳамда халқаро рақобатбардошлиги ҳақида аниқ хулосалар шакллантириш имконини берувчи иқтисодий категория ҳисобланади.

Тўлов баланси бу шундай ҳужжатки, унда мамлакатнинг хорижий давлатлар билан бўладиган алоқалари натижасида юзага келадиган валюта тушумлари ва тўловларининг ҳақиқатдаги суммаси акс эттирилади. Тўлов баланси – маълум вақт оралиғида резидентлар ва норезидентлар ўртасидаги барча ўтказмаларнинг ўлчовидир.
Тўлов балансининг стандарт компонентлари ҳисобварақларнинг икки асосий гуруҳи бўйича ажратилиши мумкин:

• 
  жорий операциялар ҳисобварағи, унда товарлар, хизматлар, олинган даромадлар ва жорий трансфертларни қамраб олувчи иқтисодий битимлар ҳисобга олинади;
  
• 
  капиталлар ва молиявий инструментлар билан боғлиқ операциялар ҳисобварағи, унда капитал трансфертлари, номолиявий активларни сотиб олиш, шунингдек, молиявий талаблар ва мажбуриятлар билан боғлиқ операциялар ҳисобга олинади.
  

Иқтисодий адабиётларда тўлов баланси моддаларининг уч асосий аналитик гуруҳлари ажратиб кўрсатилади:

1. 
   савдо баланси;
   
2. 
   жорий операциялар баланси;
   

умумий тўлов баланси ёки расмий ҳисоб-китоблар баланси

165. Ўз нинг халқаро молия муносабатларига интегратсиялашуви ҳақида гапиринг?

Ўзбекистоннинг халқаро молия муносабатларига

Интегратсиялашуви

Ўзбекистон Республикаси мустақилликка эришгандан кейин, ўзининг мустақил ташқи сиёсатини, шу жумладан, ташқи иқтисодий сиёсатини юрита бошлади. Мамлакатимиз ташқи иқтисодий сиёсати энг аввало, миллий иқтисодий манфаатларни ҳимоя қилган ҳолда халқаро молия муносабатларида фаол иштирок этишга қаратилган.

Республикамизда ижтимоий йўналтирилган бозор муносабатларини шакллантириш ва ривожлантириш, иқтисодиёт тармоқларининг барқарор ўсишини таъминлаш, юқори сифатли ва рақобатбардош маҳсулотлар ишлаб чиқарган ҳолда жаҳон бозорларида мустаҳкам ўрин эгаллаш, пировардида аҳоли турмуш даражасини юксалтиришга қаратилган стратегия изчил амалга оширилар экан, бу мақсадларга эришишда ташқи иқтисодий фаолиятни янада такомиллаштиришга алоҳида эътибор берилмоқда.
Ташқи иқтисодий фаолият деганда Ўзбекистон Республикаси давлат идораларининг, юридик ва жисмоний шахсларининг хорижий давлатлар, уларнинг юридик ва жисмоний шахслари, халқаро ташкилотлар билан ўзаро фойдали ҳамкорлик ўрнатишга, бундай ҳамкорликни ривожлантиришга қаратилган жами амалий ҳаракатлари тушунилади.
Ўзбекистон Республикаси ташқи иқтисодий фаолиятнинг субъекти сифатида Ўзбекистон Республикаси тасарруфига:

• 
  ташқи иқтисодий фаолиятни ташкил этишнинг қонун асосларини белгилаш;
  
• 
  ташқи иқтисодий сиёсатни, шу жумладан валюта-кредит сиёсатини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш, Ўзбекистон Республикаси валюта фондини шакллантириш ва ундан фойдаланиш;
  
• 
  ташқи иқтисодий иқтисодий фаолият соҳасида халқаро шартномалар тузиш ва уларни ижро этиш;
  
• 
  Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан ташқарида республиканинг, унинг юридик шахслари ва фуқароларининг иқтисодий манфаатларини ҳимоя қилиш;
  
• 
  республика ҳудудида чет эллик инвесторлар фаолияти учун ҳуқуқий кафолатларни белгилаш;
  
• 
  Ўзбекистон Республикаси номидан халқаро иқтисодий ташкилотлар ва бирлашмаларда вакиллик қилиш;
  
• 
  Ўзбекистон Республикаси Конституциясидан келиб чиқадиган бошқа ваколатлар киради.
  

166. Халқаро молия муносабатлари ривожланишига ДАВОМИ ЙЎҚ ЭКАН САВОЛНИ ЖАЛА БУ
Маълумки, ташқи иқтисодий фаолият миллий иқтисодиёт ривожланишининг муҳим воситаси бўлиб ҳисобланади. У мамлакатнинг жаҳон ҳамжамиятига бўлган алоқасини ифодалаб, унинг истиқболини белгилаб беради. Экспорт салоҳиятини ошириш орқали мамлакат ичида ихтисослаштирилган ишлаб чиқаришнинг ривожланишига эришилади. Мамлакат экспорти ҳамда импортининг қиймати ўртасидаги фарқ, яъни салдо ташқи иқтисодий фаолият самарадорлигининг муҳим иқтисодий кўрсаткичи бўлиб ҳисобланади. Ушбу кўрсаткич миллий даромад даражасига кўп томонлама таъсир этади. Сабаби, импорт ва экспорт ҳажмидаги сезиларли ўзгариш ҳам мамлакатдаги даромад, бандлик ва нарх даражаларида муайян тебранишларни келтириб чиқариши мумкин. Кейинги йилларда мамлакатимизда кескин рақобатлашув шароитида ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларнинг жаҳон ва минтақавий бозорларда харидоргир бўлиши ва мустаҳкам ўрин эгаллаши учун бир қатор чора-тадбирлар амалга оширилмоқда.
Ҳозирги кунда мамлакатимизда импортнинг ўрнини қоплаш ва экспортга юналтирилган ишлаб чиқаришни қўллаб-кувватлаш дастури амалга оширилмокда. Мазкур дастурнинг мақсади, мавжуд ресурс ва ишлаб чиқариш салоҳиятидан имкон борича тўлиқ ва самарали фойдаланиш ҳамда уни ривожлантириш асосида экспорт ҳажмининг барқарор ўсиши учун қулай шарт-шароитларни яратишдир.
Ташқи иқтисодий фаолиятни янада эркинлаштириш учун хорижий сармояларни устувор йўналишларга кенг жалб қилиш, уларга кафолат ва имкониятлар бериш, лицензиялар, ноу-хаулар сотиб олишга қаратилган изчил сиёсат олиб борилмокда.

167. Халқаро молиянинг асосий функсияларини изоҳланг?

Халқаро молиянинг асосий функсияларига қуйидагилар киради:

• 
  тақсимлаш функсияси;
  
• 
  назорат функсияси;
  
• 
  такрор ишлаб чиқариш жараёнига молия ёрдамида халқаро валюта-кредит ва молия ташкилотларининг арала-шуви билан боғлиқ тартибга солиш функсияси;
  
• 
  барқарорлаштириш функсияси. Мазкур функсия жаҳон хўжалиги тизимида иқтисодий ва ижтимоий муносабатлар учун барқарор шароитни яратишда намоён бўлади.
  

168. Ташқи иқтисодий фаолиятни такомиллаштириш ва ривижлантиришдаги устувор йўналишларни келтиринг?

Ташқи иқтисодий фаолиятни такомиллаштириш ва ривожлантиришда қўйидагиларни устувор йўналишлар сифатида келтириш мумкин:

• 
  Республиканинг экспорт қудратини ривожлантириш ва янада мустаҳкамлаш, экспортга йўналтирилган иқтисодиётни шакллантириш;
  
• 
  экспорт имкониятларини кенгайтириш, жаҳон бозорларига кириб бориш учун, аввало, қимматбаҳо хомашёни қайта ишлаш негизида тайёр маҳсулот ишлаб чиқарувчи қўшма корхоналарни ривожлантириш зарур. Экспортни кенгайтиришга қаратилган стратегияни фаол қўллаш билан бир қаторда импортнинг салмоғини қисқартиришга қаратилган сиёсатни изчиллик билан ўтказиш, ўзимиз ишлаб чиқаришимиз мумкин бўлган товарлар ва махсулотларнинг четдан келтирилишини оқилона даражада камайтириб бориш талаб қилинади;
  
• 
  ташқи иқтисодий фаолиятни янада эркинлаштириш, хўжалик ишларини юритувчи субъектларга хорижий шериклар билан бевосита алоқалар ўрнатишда, ўз махсулотини чет элларда сотишда кўпроқ эркинликлар бериш, товарлани экспорт ва импорт қилишда бирмунча имтиёзли тартибни жорий қилиш борасида аниқ мақсадни кўзлаб сиёсат ўтказиш;
  
• 
  хорижий инвестициялар жалб қилиш орқали амалга оширилаётган саноат лойиҳаларнинг бир-бирига боғлиқлигини таъминлаш, улар ўртасидаги ўзаро иқтисодий ва ишлаб чиқариш ҳамкорлик ва инфратузилмани ривожлантириш ва бу орқали импорт ўрнини босувчи ва экспортга мўлжалланган тайёр маҳсулот ишлаб чиқариш ва этиштиришга эришиш;
  
• 
  олиб борилаётган ислоҳотларда ҳудудий диверси-фикатсия сиёсатини янада кучайтириш, нафақат марказий худудларда балки чекка туманларда ҳам йирик саноат объектларини қуришни кенг йўлга қўйиш;
  
• 
  ташқи иқтисодий фаолият таркибий қисмлари мажмуини ихтисослаштирилган ташқи савдо, лизинг, консалтинг ва суғурта фирмалари, ташқи алоқаларни ривожлантириш манфаатлари ва шартларига мос келадиган транспорт, алоқа ва коммуникациялар тизимларини вужудга келтириш;.
  
• 
  халқаро хуқуқ ва ташқи иқтисодий фаолият, банк тизими, ҳисоб-китоб ва статистик ҳисоб соҳасида малакали кадрлар тайёрлашни ташкил қилиш.
  

169. Суғуртанинг иқтисодий моҳияти?